Skip to main content

“Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπο σας …. είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή για τους απεγνωσμένους;”.
Ντίνος Χριστιανόπουλος

Σχεδόν είκοσι χρόνια έχουν περάσει από τη συγκεκριμένη παράσταση της Ομάδας Εδάφους.Και όμως για κάποιους το 1995 φαντάζει ακόμα τόσο κοντά…
enos leptou sigiΤο 1986 ο Δημήτρης Παπαϊωάννου  ίδρυσε μαζί με την Αγγελική Στελλάτου την Ομάδα Εδάφους, ένα χορευτικό σχήμα του οποίου την πλήρη επιμέλεια είχε ο ίδιος. Με την Ομάδα Εδάφους ανέβασε αρκετές παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές.
enos leptou
Δύο χρόνια μετά την ιστορική πλέον  “Μήδεια” και ένα χρόνο σχεδόν μετά το θάνατο του “εθνικού” μας Μάνου Χατζηδάκη, η Ομάδα Εδάφους παρουσιάζει σ’ένα παλιό εργοστάσιο της ΔΕΗ πλάι στο ποτάμι  στο Νέο Φάληρο τον Οκτώβριο του 1995 μια εξίσου δυνατή και ατμοσφαιρική παράσταση το “Ενός Λεπτού Σιγή”.

ενος λεπτου

Η νέα τους δουλειά γίνεται ένας εμπορικός και καλλιτεχνικός θρίαμβος ξεπερνώντας τις προγραμματισμένες παραστάσεις και γεμίζοντας πάντα την αμφιθεατρική εξέδρα των τε­τρακοσίων πενήντα θεατών. Το θέα­μα έχει χαρακτήρα δίπτυχου: περι­λαμβάνει  στο  πρώτο   μέρος  το “Ρέκβιεμ για το τέλος του έρωτα” από το ποιήμα “Λάζαρος” του Δημήτρη Καπετανάκη και μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη με σοπράνο τη Τζένη Δριβάλα και στο δεύτερο μέρος “Τα τρα­γούδια της αμαρτίας : Η αμαρτία είναι βυζαντι­νή και ο έρωτας αρχαίος” του Μάνου Χατζηδάκη, σε στίχους του Ντίνου Χριστιανόπουλου και του Γιώργου Χρονά. Στο πιάνο ο Κωστής Παπαδάκης και στη φωνή ο Ανδρέας Καρακότας και ο Δώρος Δημοσθένους.

enos leptouΣτο έργο βασιλεύει η λυρική μελαγχολία του στίχου του Ντίνου Χριστιανόπουλου (Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπο σας …. είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή για τους απεγνωσμένους), η οποία στη συγκεκρι­μένη παράσταση ανασημασιοδοτείται ως μνημόσυνο για τον Μάνο Χατζηδάκη και τα νεαρά αγόρια, θύματα του AIDS.
enos leptouΣτο πρώτο μέρος της παράστασης Ενός Λεπτού σιγή, λειτουργεί ως μουσικό υπόστρωμα ένα ημίωρο ρέκβιεμ, του Κουμεντάκη, ενώ στο δεύτερο, ωριαίας διάρκειας, ακούγονται με φωνή και πιάνο μελοποιημένα τα δεκατρία ωμού ερωτισμού ποιήματα του Χριστιανόπου­λου και ένα του Γιώργου Χρονά. Θέμα των τραγουδιών αποτελεί «η σκοτεινή πλευρά του έρωτα μεταξύ ανδρών, με θεμελιώδες μοτίβο την απελπισία της μοναξιάς». Έτσι συνυπάρχουν ο λυρισμός της μελαγχολίας του μουσικού Χατζηδάκη με την απελπισία της ποίησης του Χριστιανόπουλου. Ο Γιώργος Κουμεντάκης μελοποιεί το λιμπρέτο Λάζαρος του Δημήτρη Καπετανάκη το οποίο ο τελευταίος έγραψε με την επίγνωση του θανάτου του (στα 32 του χρόνια από λευχαιμία). Πρόκειται για ένα νεκρώσιμο άσμα οπού «ο χτύπος αυτός σημαίνει θά­νατο’. Ένα μνημόσυνο γι’ αυτούς που φεύγουν άδικα σε νεαρή ηλικία. Ο Κουμεντάκης αναφέρεται στους τρόπους σύνθεσης του Ρέκβιεμ: «Το συνέθεσα μέσα σε δυόμισι εβδομάδες. Αυτό με βοήθησε να μην αποκτήσει «καλλιέπεια» η μουσική. Έμεινα μόνο στα συναισθή­ματα μου που ήταν πολύ δυνατά και δημιουργήθηκε ένα έργο τραγικού περιε­χομένου, με κύριο στοιχείο τον φόβο. Έκανα εκλογή ενός μόνον τέμπο και κράτησα έναν αργό. εσωτερικό, σταθερό ρυθμό πένθιμου εμβατηρίου, που μου έδωσε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσω μια πολύ στερεή φόρμα, όπου το περιε­χόμενο να κινείται ελεύθερα και να υπάρχουν στιγμές απρόβλεπτες: ένα σα­σπένς – το άγχος της αρρώστιας. Το έργο βγήκε με πολύ μεγάλη ευκολία συ­νθετικά και με πολύ μεγάλη δυσκολία συναισθηματικά».
enos leptou
Scan-150611-0008Για τη δομή του θεάματος Ενός Λεπτού σιγή επελέγη, κατά τον Παπαϊω­άννου, ο «βυζαντινός» τρόπος: στο πρώτο μέρος ο θάνατος, στο δεύτερο η ζωή, έστω και μέσα στην απελπισία, αρχι­τεκτονικά περνάμε από τον γοτθικό ρυθ­μό του πρώτου μέρους, με τη δυτικότρο­πη μουσική (ρομαντικός 19ος αιώνας) του Κουμεντάκη στο βυζαντινό χαρακτή­ρα του δεύτερου μέρους.
enos leptou sigiΑπό το άρθρο του Κωνσταντίνου Κυριάκου ( Λέκτορας Θεατρολογίας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών) στο έντυπο CAMERASTYLO παραθέτουμε:
Στο πρώτο μέρος της παράστασης κυριαρχεί (σκηνογραφικά και χορογραφικά) η αίσθηση της κλίμακας, ενώ στηρίζεται κυρίως σε μια εικόνα και στην επαναλαμβανόμενη κίνηση. Σε μια από­τομη σκάλα, όπου τα σκαλοπάτια μοιά­ζουν με ξυράφια, παίρνουν σχήμα οι χορογραφικές παραλλαγές της ίδιας εικό­νας: ενός ανθρώπινου καταρράκτη από τσακισμένα σώματα. Το θέμα της κλίμα­κας, εμπνευσμένο από το όραμα του βι­βλικού Ιακώβ που έβλεπε τους καταρα­μένους να γκρεμίζονται και τους αγγέ­λους να ανεβαίνουν στον ουρανό, επα­νέρχεται ανασημασιοδοτημένο ως τρίτο θέμα (Σκαλοπάτια) στην Ανθρώπινη δίψα (1999). Η επανάληψη της ίδιας εικόνας γίνεται με γρήγορες εναλλαγές, αποτελεί ένα γρήγορο μοντάζ εικόνων. Πρόκειται για τις παραλλαγές μιας πτώ­σης, όπου τα εικοσιένα αγόρια (δώδεκα χορευτές και εννέα αθλητές της αναρρί­χησης) μοιάζουν με απρόσωπη ανδρική μάζα. Αντίθετα, στο δεύτερο μέρος του θεάματος κυριαρχεί η πολυδιάστατη κίνηση, τα πρόσωπα και οι χαρακτήρες της καθημερινής ζωής γίνονται ευδιάκρι­τα από το θεατή, σχηματίζεται ένα ψηφι­δωτό προσώπων από την ακολουθία των εικόνων. Η ανθρώπινη μάζα του πρώτου μέρους εξατομικεύεται. «Αν το πρώτο μέρος είναι ένας καταρράκτης, μια καται­γίδα, το δεύτερο είναι οι σταγόνες της βροχής που στάζουν από τα φύλλα, όταν η καταιγίδα κοπάσει και οι πρώτες ακτίνες του ήλιου προβάλουν».
enos leptouΣτο Ενός Λε­πτού σιγή προείχε η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας ερωτισμού, με αργές και τελετουργικές κινήσεις, όπου ο φωτι­σμός απέδιδε στις στάσεις των σωμάτων προοπτική όπως στη ζωγραφική, επιβε­βαιώνοντας την καταγωγή του Παπαϊω­άννου από το χώρο των εικαστικών τεχνών. Όσον αφορά στην εικαστικότητα των παραστάσεων της «Ομάδας εδά­φους» και τη σταδιακή μεταστροφή ανα­φέρεται σε συνέντευξη του χορογράφου: «Ως τώρα η ομορφιά της εικόνας ήταν μάλλον υπερβολική. Τώρα προσπαθούμε οι στιγμές της ομορφιάς και οι στιγμές της ποίησης να γίνονται σαν από ατύχημα, σαν από σύμπτωση επάνω στη σκηνή. Η σύνθεση παρουσιάζεται σαν να έτυχε, σύμφωνα με την τάση που επι­κρατεί στα σύγχρονα εικαστικά ρεύματα, αλλά και τη φιλοσοφική διάθεση του έρ­γου».
enos leptou
Για τη συνύπαρξη Χατζηδάκη και Χριστιανόπουλου σχολιάζει σε κατοπινή του συνέντευξη ο Παπαϊωάννου, ανι­χνεύοντας και μια κινηματογραφικών αναφορών σχέση εκλεκτικών συγγε­νειών: «Η ποίηση που μελοποίησε ο Χα­τζιδάκις ήταν ποίηση του Ντίνου Χρι­στιανόπουλου (και ένα ποίημα του Γιώργου Χρονά, επίσης), με άλλα λόγια, όπως με μια δυτικότροπη ζωγραφική ο Τσαρούχης ωραιοποιούσε το πεζοδρό­μιο, ωραιοποιούσε την αντρική, λαϊκή ερωτική μορφή της Μεσογείου μέσα από αναγεννησιακά πρότυπα με βυζαντινές επιρροές, έτσι και η μουσική του Χατζηδάκη έκανε πιο εύληπτους και πιο λυ­ρικούς τους πολύ δραματικούς στίχους του Χριστιανόπουλου. Ο Χριστιανό­πουλος είναι παζολινικός, ενώ ο Χατζι­δάκις περισσότερο βισκοντικός. Στον Παζολίνι, όπως νομίζω και στον Χριστια­νόπουλο, ο ερωτισμός προέρχεται από αυτή καθεαυτή τη σκληρότητα και όχι από την εξιδανίκευση της ομορφιάς. Στον Βισκόντι θα δεις τον Τάτζιο από το Θάνατο στη Βενετία με πολύ μέικ απ. Στον Παζολίνι βλέπεις τα παιδιά του δρόμου σε εξωφρενικά γκρο πλαν. Eίναι πιο σέξι… (…) Οι Έλληνες για τους οποίους μιλάει στους στίχους του ο Χρι­στιανόπουλος και τους οποίους ζω­γράφιζε ο Τσαρούχης είναι σήμερα οι Αλβανοί».
enos leptouΟι συνέπειες του έρωτος εν κινδύνω στα χρόνια του AIDS χαρακτηρίζουν το πρώτο μέρος της παράστασης Ενός Λεπτού σιγή, με έμφαση στη θρησκευτικών αναφορών εικονογράφηση. Τα ημίγυμνα και άρρωστα αν­δρικά σώματα πορεύονται, με το κρεβάτι τους ως Σταυρό στους ώμους, στο Γολγοθά των νάιντις, ενώ ένας Άγγελος Θανάτου θρηνεί την απωλεσθείσα νεό­τητα τους. Στο δεύτερο μέρος, τα ίδια κορμιά, άλκιμα τώρα, εξαπολύονται στις εσχατιές της σεξουαλικότητας. Με έκτυπη στη στάση την ανάγκη της επαφής ασκούνται στις παραλλαγές της ηδονής πάνω στο μακρόστενο ξύλινο τραπέζι, που μετασχηματίζεται σε προ­βλήτα ζευγαρώματος, σοκάκι, πεζο­δρόμιο και αγία τράπεζα.

enos leptouΣτην αφαι­ρετική σκηνογραφία της Λίλης Πεζανού προέχει στο πρώτο μέρος το επικλινές σχήμα για την εξυπηρέτηση των αλλε­πάλληλων πτώσεων (μεγάλη φαρδιά ξύλινη ψηλή σκάλα), ενώ στο δεύτερο κυριαρχεί ένα μακρύ πλατύ τραπέζι. Έτσι διαμορφώνεται μια διαφορετική δυναμική θεάματος και κοινού. Από την άλλη πλευρά αλλάζει και η εικόνα των συμπεριφορών: οι εσταυ­ρωμένοι του πρώτου μέρους γίνονται άγγελοι – ζεϊμπέκηδες, οι ακροβάτες του θανάτου, παλαιστές του έρωτα. Στο δεύτερο μέρος κυριαρχεί στην απόδο­ση της ανδρικής ομορφιάς η αισθητική του Τσαρούχη: «Πήρα την αίσθηση την τσαρουχική, που την γνώριζα αρκετά καλά, και χρησιμοποίησα τις προσωπι­κές μου μνήμες: στην εφηβεία μου και στα πρώτα χρόνια της νεότητας μου γνώρισα αυτό τον περιθωριακό κόσμο για τον οποίο μιλούσε και ο Τσαρούχης και ο Παζολίνι και ο Χριστιανόπουλος, ίσως σε λίγο πιο ήπιους τόνους, ωστό­σο ανήκω στην τελευταία φουρνιά που γνώρισε αυτό που συνέβαλε στους δρόμους.». Στο δεύτερο μέρος, μέσω της εικο­νογράφησης των ποιημάτων, υφίστα­νται όλες οι παραλλαγές των αισθησια­κών αποτυπώσεων και ομοερωτικών προτύπων.

enos leptouΑπό τα  Νέα, στις 22.9.1995 παραθέτουμε: Ο συνθέτης δούλεψε με τον νεαρό χορογράφο – σκη­νοθέτη για δύο μήνες, το σχέδιο δεν ολο­κληρώθηκε, δούλεψαν και πάλι μαζί για άλλες δεκαπέντε μέρες, ο θάνατος του όμως άφησε τη δουλειά ανολοκλήρωτη, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σκέφτηκε πολύ αν θα έπρεπε να επιμείνει στο σχέδιο και πως θα το ολοκλήρωνε πρακτικά. Στην πε­ρίοδο που συζητούσαν είχε πει στον Μάνο Χατζηδάκη ότι «δεν θα ένιωθε έντιμος αν, ζωντανεύοντας τον κόσμο του Χριστιανό­πουλου, δεν αναφερόταν στον τρόπο που ο τρόμος της νύχτας έχει πια μεταβληθεί από το AIDS σε τρόμο του θανάτου. Είχαν καταλήξει, με πρόταση του συνθέτη, να βάλει στην παράσταση αυτές τις «εικόνες καταστροφής», που ήθελε και δεν ταίρια­ζαν με τα τραγούδια, ανάμεσα τους, πάνω σε μουσική που εκείνος θα συνέθετε».
enos leptou sigi
enos leptou

 enos leptou

fb-share-icon2000
Tweet 2k
error: Content is protected !!