Απεβίωσε σε ηλικία 79 ετών, ο συγγραφέας, ποιητής, αντιστασιακός και πολιτικός της αριστεράς Περικλής Κοροβέσης, μετά από σύντομη νοσηλεία σε νοσοκομείο.
Έκτοτε έχει δημοσιεύσει και άλλα βιβλία, όπως Αριστερή Ανακύκλωση, Παράπλευρες καθημερινές απώλειες, Γυναίκες ευσεβείς του πάθους, Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική, Στο κέντρο του περιθωρίου. Εκτός από πεζά, έχει συγγράψει και θεατρικά (πχ. Tango Bar), αλλά και παιδικά έργα.
Το 1998 εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων, με το συνδυασμό του Λέοντα Αυδή (ΚΚΕ). Ο Περικλής Κοροβέσης υπήρξε βουλευτής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. στο ξεκίνημά του. Συγκεκριμένα το 2007 εκλέχθηκε στην Α΄περιφέρεια Αθηνών. Μετείχε στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής και ήταν μέλος της Διπλωματικής Αντιπροσωπείας για τη φιλία και συνεργασία με τα κοινοβούλια της Γεωργίας, Νότιας Αφρικής και Σουηδίας. Το 2009 αποχώρησε από το κόμμα.
Ακολουθεί μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στο Θοδωρή Αντωνόπουλο για τη LIFO
«Όπου νιώθεις ότι διαφέρεις, εκεί οφείλεις να ποντάρεις», «ποτέ μη χάνεις την πίστη σου στους ανθρώπους, όσο κι αν σε απογοητεύουν, απλώς δεν συνάντησες ακόμα τους σωστούς», ήταν δύο από τις ρήσεις του που μου εντυπώθηκαν, μαζί και ο ορισμός του για τον ελεύθερο άνθρωπο ως κάποιος «που θυσιάζεται, που δίνει ή δίνεται, που προσφέρει στον άλλο τον οργασμό του και αντίστροφα, μια σχέση δηλαδή εν τέλει ερωτική κοινή συναινέσει, αντίθετα από τον βιασμό που επιβάλλουν οι λογής εξουσίες!».
Πώς σας βρίσκω αυτή την εποχή;
Κοίτα, εμείς οι κάποιας ηλικίας άνθρωποι, άπαξ και βγάλουμε τον χειμώνα, την άνοιξη ξανανιώνουμε! Αν εξαιρέσεις κάποια μικροπροβλήματα υγείας, καμιά μικρή απόλαυση δεν έχω ακόμα στερηθεί, ούτε το διάβασμα, ούτε το γράψιμο, ούτε το ποτό, ούτε το τσιγάρο, ούτε την ανθρώπινη συντροφιά, το βασικότερο. Εσείς πώς τα πάτε με τις δουλειές σας; — Μια χαρά! Τρέξιμο πολύ, αλλά δημιουργικό, ειδικά όταν διασταυρωνόμαστε με ιδιαίτερους ανθρώπους σαν κι εσάς. Α, ωραία τότε. Ρωτάω γιατί στην αγορά εργασίας σήμερα επικρατεί μεγάλη ασυδοσία. Κάποτε, ακόμα και ο καπιταλισμός είχε μπέσα, είχε ένα ήθος, μπορεί και από τον φόβο του «αντίπαλου δέους». Το να σε «ρίχνει» π.χ. το αφεντικό, το να σε εκμεταλλεύεται στυγνά, θεωρούνταν εντελώς άπρεπο. Δούλευα, θυμάμαι, στα 16 μου, μέσα δεκαετίας του ’50, σε μια ασφαλιστική εταιρεία κι έκανα εισπράξεις. Την είχαν δύο εβραϊκής καταγωγής αδέρφια, που ο ένας είχε βγει στο βουνό κατά τη διάρκεια της Κατοχής και την άφησε στον άλλον. Εκείνος ήτανε πιο στριμμένος, αλλά το προσωπικό το φρόντιζε. Εμένα, πάλι, που δεν τσέπωνα πουρμπουάρ από τους οφειλέτες, με απόπαιρνε. Δύο μήνες μετά μου λέει: «Κοίτα να δεις, αν δεν σε νοιάζουν τα λεφτά, δεν κάνεις για τη δουλειά αυτή. Είσαι σαν τον αδερφό μου, νομίζετε ότι οι ιδέες αλλάζουν τον κόσμο». Με έδιωξε, αφού πρώτα με φόρτωσε μια κούτα ρούχα και βιβλία του αδερφού! Βρήκα μετά δουλειά κανονική σε ένα μαγαζί στην Ερμού, με ένσημα κι απ’ όλα… Είναι σημαντικό να ψάχνεις διαρκώς, να αναζητάς, να ταξιδεύεις έστω νοητικά, να μην επαναπαύεσαι στο δεδομένο. Όπου νιώθεις ότι διαφέρεις, εκεί να ποντάρεις, εκεί αντανακλάται η προσωπικότητα που έχουμε να κηδεμονεύσουμε ώσπου να πεθάνουμε.
Έχετε πει ότι ανέκαθεν την κουβαλάγατε μια κάποια «λόξα»…
Ναι, βρε παιδί μου, δεν τους άρεσα, παντού και πάντα μου τη λέγανε! Ήδη από το Δημοτικό, ό,τι κι αν συνέβαινε, εμένα κατηγορούσαν, «ο Περικλής το ‘κανε αυτό, ο Περικλής το ‘κανε κείνο». Έφτασα να το πιστέψω κι εγώ ότι ήμουνα αλλόκοτος. Μόνο όταν έφυγα πια στο εξωτερικό, στη Γαλλία, όπου σπούδασα, και αλλού, συνειδητοποίησα ότι, όχι, μια χαρά ήμουνα, οι άλλοι, οι «της τάξης και της πειθαρχίας», ήταν οι ανώμαλοι!
Ωστόσο, είναι, λέτε, θέμα ιδεολογίας το πόσο σωστός είναι ένας εργοδότης;
Καθόλου, άσε που τα αριστερά αφεντικά είναι, κατά κανόνα, τα χειρότερα. Οι δεξιοί εργοδότες συνήθως είχαν έναν κάποιο κώδικα τιμής, ήτανε και λίγο θρησκευάμενοι, δεν σε εκμεταλλεύονταν τόσο χύμα. Αναφέρομαι πάντα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι πολυεθνικές είναι άλλη κατηγορία. Ήξερα μια εργάτρια στην ΕΛΑΪΣ, τους δίνανε, μου έλεγε, δώρο γαλοπούλα τα Χριστούγεννα, αρνί το Πάσχα, μια γεμάτη σχολική τσάντα για το παιδί τον Σεπτέμβρη, bonus στις μεγάλες κερδοφορίες κι αν τυχόν παραπονιόταν καμια εργάτρια ότι… «me too», που λένε σήμερα, ο «μουρντάρης» απολυόταν! Οι αριστεροί εργοδότες, αντίθετα, έχουν την ψευδαίσθηση ότι δεν είναι αφεντικά αλλά πολιτικοί καθοδηγητές. Ότι οι εργαζόμενοι κανονικά θα έπρεπε να δουλεύουν εθελοντικά για την επιχείρηση-κόμμα, ότι θα όφειλαν να νιώθουν κιόλας προνομιούχοι για την τιμή. Ο Ένγκελς, βέβαια, ήταν επίσης εργοστασιάρχης και μάλλον καλός εργοδότης, γιατί οι εργάτες του δεν απέργησαν ποτέ, έχοντας όμως συναίσθηση της ταξικής τους διαφοράς παρέμεναν επιφυλακτικοί απέναντί του. Όταν, μάλιστα, πήγε στην Αγγλία να γράψει για τις συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης, μόνο ξύλο που δεν έφαγε – τι δουλειά έχεις εσύ, ένας μεγαλοαστός, να γράψεις για μας, του λέγανε!
Ξεκινήσατε ασφαλιστής, δοκιμαστήκατε ως ηθοποιός, γίνατε πολιτικός ακτιβιστής, συγγραφέας και δημοσιογράφος.
Αν μπορούσα, θα δοκιμαζόμουν και σε άλλα! Θα γινόμουν και ακροβάτης ή χορευτής, που πάντα ήθελα. Ξέρεις, δεν έχει σημασία τι εργασία κάνουμε, αρκεί να την καταστήσουμε ωφέλιμη για εμάς και τους γύρω μας. Πρόσφατη έρευνα αναδείκνυε ως πλέον χρήσιμο επάγγελμα αυτό των καθαριστριών στα νοσοκομεία λοιμωδών νοσημάτων και ως πλέον άχρηστο αυτό του χρηματιστή
Tη ζωή μας εντούτοις την ορίζει ο δεύτερος!
Κι όμως, ο εργάτης της καθαριότητας ή ο αγρότης είναι πολύ πιο σημαντικός για μια κοινωνία από τον τραπεζίτη. Είχαν απεργήσει παλιότερα οι σκουπιδιάρηδες στη Νέα Υόρκη επί ένα δεκαήμερο. Αναστατώθηκε όλη η πόλη – όλα τα αιτήματα ικανοποιήθηκαν και το επάγγελμα αυτό έκτοτε έγινε προνομιακό. Απέργησαν οι τραπεζικοί στην Ιρλανδία επί σχεδόν έναν σχεδόν, δεν κουνήθηκε φύλλο, καμιά επίπτωση δεν υπήρξε στην κοινωνική ζωή. Ποιος έχει τη δύναμη τελικά;
Έχετε γράψει ότι το «πραγματικό φως» το είδατε όταν ταξιδέψατε στην Ευρώπη και ειδικά στη Γαλλία.
Ναι, τότε άνοιξαν πραγματικά οι ορίζοντές μου. Λίγο αφότου αποφυλακίστηκα με την αμνηστία της χούντας, το «έσκασα» αρχικά για το Παρίσι, που το βρήκα στον απόηχο του Μάη του ’68, και εντυπωσιάστηκα από το κλίμα αμφισβήτησης, ελευθερίας και ελευθεριότητας. Ό,τι εγώ ψέλλιζα εκεί ήταν δεδομένο! Η Αριστερά στη χώρα μας κουβαλούσε, βλέπεις, για δεκαετίες μια βαριά σταλινική κουλτούρα, δηλαδή μια αποβλάκωση της έννοιας της ελευθερίας. Είναι σημαντικό να ψάχνεις διαρκώς, να αναζητάς, να ταξιδεύεις έστω νοητικά, να μην επαναπαύεσαι στο δεδομένο. Όπου νιώθεις ότι διαφέρεις, εκεί να ποντάρεις, εκεί αντανακλάται η προσωπικότητα που έχουμε να κηδεμονεύσουμε ώσπου να πεθάνουμε
Είναι ακόμα έντονη, λέτε, στην ελληνική αριστερά η σταλινική αυτή κουλτούρα;
Δυστυχώς, ναι! Ειδικά το ΚΚΕ συμπεριφέρεται ανόητα και αντιδραστικά σε σοβαρά δικαιωματικά θέματα, όπως η απελευθέρωση της κάνναβης ή το σύμφωνο και ο γάμος μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, καθώς και η τεκνοθεσία. Το κάνουν, μάλιστα, λες και δεν υπήρξαν ή δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι κομμουνιστές! Κι όμως, είναι τόσο αρτηριοσκληρωτικοί που ούτε καν ένας Ρίτσος δεν είχε τολμήσει να εκδηλωθεί – κρίμα, γιατί και δεν θα του έλεγε κουβέντα κανείς και άριστο πρότυπο θα γινόταν για τους ομοφυλόφιλους εργάτες. Τι τα θες, οι σταλινικοί μέχρι την ίδια τη φύση της Ρωσικής Επανάστασης διαστρέβλωσαν!
Αυτό το τελευταίο έχει διατυπωθεί συχνά. Εσείς πώς το εννοείτε;
Καταρχάς, τη Ρώσικη Επανάσταση δεν την κάνανε μόνο κομμουνιστές. Υπήρχαν, επίσης, αριστεροί δημοκράτες, αναρχικοί και άλλοι – για περίπου έναν χρόνο, ώσπου να επιβάλουν οι μπολσεβίκοι τη δικτατορία του προλεταριάτου, η Ρωσία ήταν πράγματι το πιο ελεύθερο κράτος που υπήρξε ποτέ! Η προλεταριακή δικτατορία είναι αδελφή κάθε άλλης δικτατορίας και επρόκειτο για μια παρερμηνεία του μαρξισμού από τον Λένιν. Οι Μαρξ και Ένγκελς είχαν ως επαναστατικό πρότυπο την Παρισινή Κομμούνα του 1878 που ούτε εξουσίες είχε ούτε κράτος εγκαθίδρυσε. Ο Μαρξ αναφέρεται σε μια μεταβατική κατάσταση, όπου η μία τάξη αντικαθιστά την άλλη, όπου οι εργάτες θα αντικαταστήσουν τους αστούς όπως εκείνοι τους φεουδάρχες, όχι στην απόλυτη εξουσία ενός κόμματος. Την έκφραση «δικτατορία του προλεταριάτου» τη μετέρχεται ποιητικά σε δύο επιστολές του, εννοώντας αυτήν ακριβώς τη διαδικασία μετάβασης. Η εξέλιξη αυτή μοιάζει με εκείνη του χριστιανισμού, ειδικά αφότου αναγνωρίστηκε ως επίσημη θρησκεία κι έγινε δόγμα και εξουσία, ευνουχίζοντας πνευματικά τους ανθρώπους, όπως έκανε αργότερα ο σταλινισμός. Μοιάζουν πολύ αυτά τα δύο μεσσιανικού τύπου εξουσιαστικά συστήματα – θέλουν τον άνθρωπο βουβό, να μην ακούει το μυαλό και το κορμί του, μόνο να ακολουθεί θέσφατα. Κι όμως, ο χριστιανισμός ξεκίνησε ως θρησκεία των φτωχών, των γυναικών και των σκλάβων, ακριβώς όπως ο κομμουνισμός υπήρξε κίνημα των καταπιεσμένων.
Όλη η συνέντευξη στο
2000
2k
