Δώρα Χρυσικού: «Οι ακραίες συμπεριφορές μπορούν να δημιουργηθούν σε κλάσματα δευτερολέπτων».

Η Δώρα Χρυσικού φέτος πρωταγωνιστεί στο θεατρικό έργο «Μικρές ιστορίες φόνων» που παίζεται στη σκηνή του πολυχώρου Vault. Η ηθοποιός όμως χάρη στις σπουδές της επάνω στην Κλινική Ψυχολογία μας μιλάει και για τους «μικρούς φόνους» της καθημερινότητας… Έχει εργαστεί σε μονάδες απεξάρτησης αλλά και σε μονάδες υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών. Άραγε τι προκαλεί τη βία; Και πώς μπορούμε να αντιδράσουμε στις βίαιες συμπεριφορές;

Συνέντευξη στη Βίκυ Διαμάντη

-Μικρές ιστορίες φόνων…

Είναι μία συρραφή μονολόγων που έχουν ως κοινό άξονα την καταστροφική δύναμη του έρωτα και της αγάπης. Ο έρωτας και η αγάπη δηλαδή ορισμένες φορές μπορεί να σε φτάσουν και στο έγκλημα. Ταυτόχρονα γίνεται ένα καυστικό σχόλιο στην κίτρινη δημοσιογραφία, γιατί όλες αυτές τις ιστορίες τις σκέφτεται μία δημοσιογράφος που είναι φυλακισμένη επειδή διέπραξε και η ίδια ένα έγκλημα πάθους. Αφού ειπωθούν όλες οι ιστορίες που είχαν απασχολήσει τη δημοσιότητα και αυτή ως δημοσιογράφος είχε καλύψει στο παρελθόν, ο δικός της μονόλογος στο τέλος θα μας αποκαλύψει και τη δική της ιστορία και πώς οδηγήθηκε στη φυλακή. Οι ιστορίες αυτές αποκαλύπτονται από τρεις διαφορετικές σκοπιές: από την πλευρά του θύτη, από την πλευρά του θύματος και από την πλευρά ενός μάρτυρα ή άμεσα εμπλεκόμενου με το φόνο.

-Εσείς ποιο ρόλο υποδύεστε;

Συμμετέχω στη δεύτερη ιστορία και στην πέμπτη. Στην δεύτερη ιστορία υποδύομαι τον μάρτυρα, τον ηθικό αυτουργό του φόνου ουσιαστικά. Μία γυναίκα ώριμη η οποία έχει ερωτευτεί ένα πιτσιρικά που όμως είναι ερωτευμένος με μία κοπέλα – νάρκισσο. Η κοπέλα αυτή δεν είναι πιστή. Η γυναίκα που υποδύομαι την παρακολουθεί, ανακαλύπτει την απιστία της και έτσι κάπως τον οδηγεί στο έγκλημα. Στην πέμπτη ιστορία υποδύομαι τη γυναίκα ενός ανθρώπου σχιζοφρενή που σκότωσε στην Ομόνοια καμιά εικοσαριά άτομα και μετά αυτοκτόνησε. Με τη γυναίκα του ήταν από παιδιά μαζί και αυτή διηγείται τη ζωή της μαζί του, χωρίς να γνωρίζει ότι ο άνδρας της έπασχε από ένα ψυχικό νόσημα αρχικά.

-Πώς γεννιέται η βία σε μία ανθρώπινη ψυχή;

Έχει να κάνει με την παιδεία και κατά πόσο το άτομο έχει προσλαμβάνουσες βίας. Ζούμε σε μία βίαιη κοινωνία. Δηλαδή οι πράξεις βίας είναι παντού γύρω μας, στην καθημερινότητα, προβάλλονται μέσω της τηλεόρασης. Θεωρώ ότι είναι και μία πράξη απελπισίας, όταν αισθάνεσαι ότι με κάποιο τρόπο έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα περιθώρια που έχεις ως αντίδραση στα πράγματα. Νομίζω ότι γενικά οι ακραίες συμπεριφορές μπορούν να δημιουργηθούν σε κλάσματα δευτερολέπτων. Είναι αυτή η διαχωριστική γραμμή μεταξύ λογικής και παραλογισμού.

–Τα μίντια τι ρόλο παίζουν σε αυτή τη διαδικασία –τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε μία πολύ βίαια δολοφονία, ένας πατέρας σκότωσε την κόρη του. Μήπως ενισχύει αυτή η προβολή με τον τρόπο που γίνεται τη βία;

Εντελώς. Καταρχάς προβάλλοντάς τα. Κάτι το οποίο αφορά ένα μικρόκοσμο διογκώνεται και παρουσιάζεται σαν υπερπαραγωγή. Θα μου πείτε θα ‘πρεπε όλα αυτά τα πράγματα να τα κρύψουμε; Όχι… Αλλά…

-Είναι κάτι που σε όλες τις κοινωνίες συμβαίνει… Όταν τα μέλη μίας ομάδας σοκάρονται από την πράξη ενός μέλους, συζητιέται και αναλώνεται αυτή η πράξη. Είναι η φύση του ανθρώπου…

Το μόνο γιατρικό, πιστεύω, ο μόνος αντίποδας είναι η κατανόηση, η ψυχραιμία και το να σκεφτείς ότι είσαι μέρος ενός συνόλου που δεν είναι τόσο διαφορετικό από σένα. Θεωρώ ότι όσο πιο εκπαιδευμένοι και υπομονετική, ψύχραιμη και ανεκτική είναι μία κοινωνία, τόσο λιγότερα κρούσματα βίας θα συναντήσεις στους κόλπους της. Απλώς επειδή ζούμε σε μία πολύ ταραγμένη περίοδο –παγκόσμια όχι μόνο στην Ελλάδα- βλέπουμε ότι υπάρχουν εξάρσεις μίας ζωής που δεν έχει ευτυχία, χαρά, φωτεινότητα, δημιουργικότητα, τίποτα… Οπότε με ένα τρόπο, αυτό μοιάζει με τον ατμό που αυξάνεται και τελικά ρίχνει το καπάκι της κατσαρόλας… Είναι απόρροια θυμού η βία, οργής…

-Είναι απόρροια οργής από τους ίδιους τους δράστες πρώτα απ’ όλα, αλλά και οργής της κοινωνίας γιατί βλέπουμε οργισμένες αντιδράσεις στα social media ή στην τηλεόραση…

Φυσικά. Για το θέμα του μικρού κοριτσιού που δολοφονήθηκε από τον πατέρα του. Είναι ένα θέμα σοκαριστικό. Και αρχετυπικά αν λάβεις τους ρόλους γονέα – παιδιού είναι τόσο βίαιη πράξη που ο νους δεν μπορεί να τη συλλάβει. Παρόλα αυτά, αυτές τις μέρες βλέπουμε ένα καταιγισμό μηνυμάτων στα κοινωνικά δίκτυα που ζητούν να τον γδάρουμε, να επιβληθεί θανατική ποινή… Και προβληματίζομαι γιατί είμαστε μία χώρα που δεν έχει τη θανατική ποινή στο δίκαιό της, δεν είναι αποδεκτή. Με αυτό τον τρόπο καταλύεται κάθε είδους δικαιοσύνη ή νομιμότητα. Επειδή είναι ακραίο το έγκλημα, δεν σημαίνει ότι πρέπει να δράσουμε και εμείς ακραία. Αυτός ο άνθρωπος θα πρέπει να δικαστεί και να κριθεί η τύχη του από το νόμο. Και αυτό καταδεικνύει την οργή που υπάρχει στην κοινωνία.

-Δηλαδή πιστεύετε ότι η οργή που εκφράζεται αυτή τη στιγμή από το κοινό αίσθημα δεν έχει να κάνει μόνο με το συγκεκριμένο έγκλημα αλλά είναι σωρευμένη οργή και από άλλα πράγματα;

Ναι έτσι νομίζω. Τα πράγματα δεν είναι πάντα μονοδιάστατα. Ούτε πάντα φαίνονται τα πραγματικά αίτια. Θεωρώ ότι ένας άνθρωπος σίγουρα διέπραξε μία αποτρόπαια πράξη αλλά οι αντιδράσεις είναι υπέρμετρα οργισμένες –είμαστε μην ξεχνάμε μία υποκριτική κοινωνία. Είμαστε μία κοινωνία που κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Και αυτό φαίνεται και από τους πολιτικούς που επιλέγουμε για το Κοινοβούλιό μας και από τον τρόπο που ζούμε στην καθημερινότητά μας. Λέμε ότι πίσω από την πόρτα του καθενός δεν ξέρεις τι συμβαίνει. Μπορεί να είναι μία έκφραση αλλά σίγουρα αναφέρεται σε μία πραγματικότητα. Βλέπουμε ανθρώπους που φαίνονται υπεράνω υποψίας, αλλά πίσω μπορεί να γίνονται τα τέρατα. Αυτό που συνέβη τώρα είναι η κορυφή του παγόβουνου. Δεν μπορώ ωστόσο να πιστέψω ότι σε όλη την ελληνική επικράτεια υπάρχει μόνο ένας που κακοποίησε το παιδί του ή ότι τα θύματα βιασμού είναι μόνο όσα φθάνουν στην ελληνική δικαιοσύνη. Έχω κάνει εθελοντική δουλειά με κακοποιημένες γυναίκες και ξέρω ότι αυτό δεν ισχύει. Αλλά έτσι είναι δομημένη η κοινωνία μας.

-Μπορείτε να μου πείτε πώς βιώσατε αυτή την εμπειρία, την επαφή με γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση;

Επειδή παράλληλα με τις σπουδές μου στο θέατρο έκανα και άλλες σπουδές και το μεταπτυχιακό μου είναι πάνω στην Κλινική Ψυχολογία, πήρα ειδίκευση στις εξαρτήσεις. Εργάστηκα εθελοντικά αρχικά στο πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ «Στροφή» που είναι για ανήλικους που βρίσκονται σε απεξάρτηση, αλλά και σε άλλες μονάδες που είχαν να κάνουν με κακοποιημένες γυναίκες. Αυτό το έκανα όταν ένιωσα ότι το θέατρο με είχε απογοητεύσει σε σχέση με την κοινωνική του αποστολή. Έτσι βρήκα κάτι άλλο πιο ενεργά συνδεδεμένο με το σύνολο. Εκεί έζησα εντελώς διαφορετικές καταστάσεις. Ήρθα σε επαφή με πολύ ρεαλιστικές καταστάσεις, που όμως είναι πολύ κοντά στις ζωές όλων μας. Χρειάστηκε αρκετές φορές να πιεστώ για να διατηρήσω την ψυχραιμία μου. Άλλες φορές τα κατάφερνα και άλλες όχι. Διαπίστωσα ότι υπάρχουν κενά στο νομικό πλαίσιο αλλά και στην κοινωνική πρόνοια για τέτοιες περιπτώσεις πάνω στις οποίες εργάστηκα. Είτε μιλάμε για ανήλικους χρήστες, είτε για κακοποιημένες γυναίκες. Τους νεαρούς χρήστες ας πούμε τους φυλακίζουν… Γιατί θα πρέπει να περάσει δύο χρόνια στη φυλακή ένας ανήλικος; Εκεί μπορεί να ενισχυθεί η παραβατική συμπεριφορά. Επομένως θα έπρεπε να υπάρχουν κάποιες δομές σωφρονισμού που να αποτρέπουν από την παραβατική συμπεριφορά. Υπάρχει τεράστιο ζήτημα όσον αφορά την κοινωνική τους και επαγγελματική τους αποκατάσταση –μιλάμε για ιστορίες τραγικές- που αντί όταν βγαίνουν να υπάρχει η στήριξη για να γίνει ομαλά, συμβαίνει συνήθως το αντίθετο. Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί τις εμπειρίες αυτών των ατόμων, τις ζωές τους πώς είναι διαμορφωμένες και σε τι συνθήκες αναπτύχθηκαν και ποια είναι τα βιώματά τους. Σκεφτόμουν πόσο τυχερή είμαι που μεγάλωσα σε ένα υγιές περιβάλλον και πώς κάποιοι άλλοι μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα που πραγματικά τους καταδίκαζαν εξαρχής σε ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Ένας φίλος μου μου έλεγε «πιστεύεις ότι οι άνθρωποι έχουν πάντα ελευθέρα βούληση;» στο παρελθόν του έλεγα «ναι», μετά από αυτή την εμπειρία δεν είμαι σίγουρη αν επιλέγουν τη ζωή τους ή το περιβάλλον και οι συνθήκες τους οδηγούν σε συγκεκριμένες διαδρομές.

-Κάποιες ζωές δηλαδή εγκλωβίζονται μέσα σε ένα φαύλο κύκλο;

Και αναπαραγάγουν αυτό το πράγμα που ξέρουν, αυτό που βίωσαν. Και η βία είναι αναπαραγωγική. Η βία γεννάει βία. Για τις κακοποιημένες γυναίκες τώρα… Αντιμετωπίζουν έναν ιδιότυπο κοινωνικό ρατσισμό. Δηλαδή αν μία γυναίκα τολμήσει να πάει να καταγγείλει την ενδο-οικογενειακή βία (βία που προέρχεται από κάποιο μέλος της οικογένειας), είτε λοιδορείται είτε υποτιμάται ακόμη και από ανθρώπους των αρχών είτε τη στέλνουν πάλι πίσω στο περιβάλλον από το οποίο προσπαθεί να ξεφύγει, δεν κάνουμε δουλειά έτσι.

-Υπάρχει και η άποψη ότι η γυναίκα που υφίσταται κακοποίηση το προκαλεί…

Κανένας άνθρωπος δεν θέλει να του φέρονται βίαια. Υπάρχουν ωστόσο γυναίκες που φιλτράρουν την άσκηση βίας με ένα λανθασμένο τρόπο. Ουσιαστικά ταυτίζουν τη βία με την απόδειξη αγάπης.

-Γιατί λοιπόν ταυτίζεται η αγάπη με τον πόνο;

Έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τις πεποιθήσεις που αναπτύσσουμε σε μικρή ηλικία. Δηλαδή το παιδάκι έκανε μία ζημιά και η μαμά το δέρνει για να μην το ξανακάνει και παράλληλα του περνάει το μήνυμα ότι το έδειρε αλλά το έκανε από αγάπη γιατί στενοχωρήθηκε. Δημιουργεί εκείνη την ώρα μία σύγχυση στο μυαλό του, ένα νοητικό σφάλμα, ότι για μη στενοχωρήσει τη μαμά δεν έπρεπε να κάνει τη ζημιά και άξιζε που έφαγε το ξύλο αφού προκάλεσε τη στενοχώρια της. Το ίδιο συμβαίνει και σε μία ενήλικη γυναίκα που έχει ζήσει ανάλογες καταστάσεις από την παιδική της ηλικία.

-Πώς μπορούμε να περιορίσουμε αυτές τις συμπεριφορές;

Νομίζω ότι χρειάζεται ενημέρωση και τόνωση από ειδικούς της αυταξίας του καθενός…

-Πολλές φορές όμως ένας άνθρωπος που βιώνει αυτή την κατάσταση μπορεί να μη σκεφτεί να απευθυνθεί σε κάποιον για βοήθεια και επειδή και τα οικονομικά πλέον δεν είναι ανθηρά το να πας σε κάποιον ειδικό έχει και ένα κόστος συνήθως υπερβολικό…

Μα και οι κοινωνικοί παράγοντες ευνοούν αυτές τις καταστάσεις. Στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω όσον αφορά την κοινωνική πρόνοια. Βέβαια υπάρχουν δομές που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια. Πρόσφατα έμαθα ότι σε κάποιους δήμους υπάρχουν ψυχολόγοι, υπάρχουν τηλεφωνικές γραμμές. Υπάρχουν κάποιες υπηρεσίες που μπορεί να απευθυνθεί όποιος χρειάζεται βοήθεια. Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι να παραμένεις παθητικός, να μην ενεργείς, να αφήνεις τη ζωή σου έρμαια…

1620805_10201352511277154_440135567_n