Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΘΕΟΔΩΡΟ ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΕΛΦΩΝ
Από τη Σμαρώ Κώτσια
Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, από τις 5 μέχρι τις 8 Ιουλίου, διοργάνωσε ένα μεγάλο αφιέρωμα με τίτλο «Η επιστροφή του Διόνυσου» προς τιμήν του θεατράνθρωπου και διεθνούς κύρους σκηνοθέτη Θεόδωρου Τερζόπουλου. Ένα “homage” στον Θεόδωρο Τερζόπουλο για τους ερευνητικούς πειραματισμούς του στην αναβίωση του αρχαίου δράματος αλλά και γιατί είχε επί σειρά ετών την καλλιτεχνική διεύθυνση των εμβληματικών συναντήσεων Αρχαίου Δράματος στους Δελφούς. Άλλωστε το 1985, στους Δελφούς, ο Θεόδωρος Τερζόπουλος ίδρυσε τη θεατρική του ομάδα «Άττις» με την οποία ξεκίνησε τη μακρά και καταξιωμένη πορεία του.
Το αφιέρωμα περιελάμβανε: το συμπόσιο «Από τις Βάκχες στις Τρωάδες», φωτογραφική και ηχητική εγκατάσταση, τη θεατρική παράσταση των «Τρωάδων» του Ευριπίδη και τέλος μια μουσική παράσταση.
Στο συμπόσιο «Από τις Βάκχες στις Τρωάδες» κλήθηκαν να συμμετάσχουν διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί καθηγητές, σκηνοθέτες, μεγάλοι δάσκαλοι του θεάτρου, διευθυντές θεάτρων και πολιτιστικών ιδρυμάτων, ηθοποιοί, θεατρολόγοι και εικαστικοί από όλο τον κόσμο: Ρωσία, Κορέα, Ταϊβάν, Κίνα, Καζακστάν, Βέλγιο, Βρετανία, Ιταλία, Η.Π.Α., Καναδά, Τουρκία, Πολωνία, Κύπρο και Ελλάδα. Φωτισμένες προσωπικότητες μίλησαν για το έργο του Θεόδωρου Τερζόπουλου και προσέγγισαν τη μέθοδό του ο καθένας από τη δική του σκοπιά: ο FreddyDecreus, FrankRaddatz, AnatolyVasiliev, EugenioBarba, DanielWetzel, KeremKaraboga, Ελένη Βαροπούλου, Δημήτρης Τσατσούλης, Βασίλης Παπαβασιλείου, Καλλιόπη Λεμού, Τάσος Δήμας, Γιώργος Σαμπατακάκης, Αγλαΐα Παπά…
Στη Φωτογραφική Εγκατάσταση με τίτλο «Ο διαμελισμός του Διόνυσου»συνεργάστηκαν η φωτογράφος JohannaWeberκαι ο εικαστικός-αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Κόκκινος. Από το πλούσιο φωτογραφικό αρχείο της JohannaWeber, απόρροια της 27χρονης συνεργασίας της με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, από παραστάσεις, πρόβες, εργαστήρια, περιοδείες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, επελέγησαν ορισμένες φωτογραφίες που αποδομήθηκαν και επεξεργάστηκαν, από κοινού, από τους δύο καλλιτέχνες δημιουργώντας μια τρισδιάστατη εγκατάσταση στο χώρο. Μια διαδικασία «τσαλακώματος» και «διάλυσης», κατά κάποιον τρόπο, της επίπεδης φωτογραφίας είχε σαν αποτέλεσμα μια μοναδική εικαστική παρέμβαση στο χώρο της Αίθουσας Εκθέσεων του Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Παράλληλα μία «ταινία» διπλής όψεως με σπαράγματα έγχρωμων και ασπρόμαυρων φωτογραφιών «έτρεχε» σε όλο το μήκος του διαδρόμου του Συνεδριακού Κέντρου, στους τοίχους της μιας πλευράς και στην τζαμαρία της άλλης.
Ο ΠαναγιώτηςΒελιανίτης, συνθέτης-μουσικοπαιδαγωγός, εδώ και 27 χρόνια είναι μόνιμος συνεργάτης του Θεόδωρου Τερζόπουλου. Η ηχητικήεγκατάστασημε τίτλο «Ενοπαί»(ενοπή àφωνή, βοή, κραυγή, θρήνος), μια μουσική σύνθεση από τη μακρόχρονη συνεργασία του με το θέατρο «Άττις» μεταδιδόταν συνεχώς στους υπαίθριους χώρους που πλαισιώνουν τις εγκαταστάσεις του Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Μια σύνθεση ποικίλων ηχοτοπίων που αντανακλά ήχους ενός παγκόσμιου πολιτιστικού κώδικα που δρα ως σχόλιο της θεατρικής δράσης.
Στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Θεάτρου «Φρύνιχος»έγινε η ανοιχτή παρουσίαση της μεθόδου του Θεόδωρου Τερζόπουλου, η οποία υπήρξε μια μοναδικής έντασης εμπειρία. Το πολυπληθές κοινό παρακολούθησε εντυπωσιασμένο τους 9 ηθοποιούς, από την Ταϊβάν, Σεούλ, Πολωνία, Τουρκία, Συρία, Βενεζουέλα, Καζακστάν, Η.Π.Α. και Κίνα, υπό την καθοδήγηση του μόνιμου βοηθού του, Σάββα Στρούμπου, αλλά και του ιδίου του Θεόδωρου Τερζόπουλου, να επιδίδονται μεθοδικά στην εσωτερική διερεύνηση του σώματος, στο οποίο βρίσκεται η οντολογική διάσταση του ανθρώπου, κατά τον Τερζόπουλο. Οι τεχνικές της εισπνοής και της εκπνοής, της κίνησης και της ακινησίας, η απελευθέρωση της εγκλωβισμένης ενέργειας του σώματος, η ενεργοποίηση της φαντασίας και των ενστίκτων συμβάλλουν στο ν’ ανακαλυφθεί το «αρχέτυπο κρυμμένο σώμα», απελευθερωμένο από τις δεσμευτικές δυνάμεις του νου, το οποίο γίνεται φορέας μιας πρωτόγνωρης ψυχοσωματικής ενέργειας που «λύνει» και «μεταμορφώνει» τα σώματα των ηθοποιών μπροστά στα μάτια των θεατών.
Την Παρασκευή 6 Ιουλίου και το Σάββατο 7 Ιουλίου στις 7 το απόγευμα, με φυσικό φωτισμό που διαλύει κάθε ψευδαίσθηση, λίγο πριν το μούχρωμα στο Αρχαίο Θέατρο των Δελφών, παρουσιάστηκε η παράσταση των «Τρωάδων»του Ευριπίδη, μια παραγωγή του Οργανισμού «Πάφος 2017 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και του θεάτρου «Άττις». Η παράσταση ανέβηκε στο Αρχαίο Ωδείο της Πάφου το περσινό καλοκαίρι και αυτή ήταν η πρώτη παρουσίασή της στην Ελλάδα. Η παράσταση ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του Γιάννη Κουνέλλη που επρόκειτο να δημιουργήσει την εικαστική εγκατάσταση της παράστασης.
Το Αρχαίο Θέατρο των Δελφώντου 4ουαι. π.Χ., βρίσκεται σε διαδικασία αποκατάστασης από το 2016 και είναι το θέατροπου ενέπνευσε την αναβίωση του αρχαίου δράματος στον ποιητή Άγγελο Σικελιανόκαι στην Αμερικανίδα σύζυγό του Εύα Πάλμερ και στο οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά παράσταση, «Ο Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, σε αρχαίο θέατρο μετά από 2.000 χρόνια.
Οι θεατές των «Τρωάδων», στο αμφιθεατρικό κοίλον του θεάτρου, είχαν θέα στο βάθος ένα φυσικό σκηνικό: την κοιλάδα του Πλειστού, με τα αχνά περιγράμματα των βουνών να σβήνουν στην αχλύ του καλοκαιρινού απογεύματος και μπροστά τους, στην ορχήστρα του θεάτρου, το συμβολικό σκηνικό της παράστασης: ομόκεντροι κύκλοι από αμέτρητες στρατιωτικές αρβύλες, δύο αστραφτερά τσεκούρια στα χέρια του κορυφαίου του χορού και φωτογραφίες αγνοουμένων. Οι «Τρωάδες» είναι έργο διαμαρτυρία για την ανεξέλεγκτη βία, τον παραλογισμό και τις φρικαλεότητες του πολέμου και συγχρόνως αίτημα ειρήνης, συμφιλίωσης και συνύπαρξης των λαών. Στην παράσταση συμμετέχουν ηθοποιοί από διχοτομημένες πόλεις και ο κάθε ηθοποιός μιλά στη δική του γλώσσα. Αυτό κάνει ακόμα πιο ισχυρή τη σκηνοθετική άποψη για ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των λαών και δίνει έναν πολιτικό χαρακτήρα στην παράσταση.
Μ’ ένα τούρκικο μοιρολόι από τον κορυφαίο του χορού, τον Τουρκοκύπριο ErdoganKavaz, ξεκίνησε η παράσταση. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος μοίρασε το ρόλο της Κασσάνδρας σε 5 ηθοποιούς (AjlaHamzic, Εβελίνα Αραπίδη, HadarBarabash, SaraIpsa, Έβελιν Ασουάντ) από ισάριθμες διχοτομημένες πόλεις από την Κύπρο, το Ισραήλ, τη Συρία, την Κροατία και τη Βοσνία και ακούστηκαν ελληνικά, εβραϊκά, αραβικά και σλαβικά. Ένα πολύγλωσσο, πανανθρώπινο αίτημα συμφιλίωσης των λαών στο συμβολικό χώρο των Δελφών όπου όλα αποκτούν μια ξεχωριστή διάσταση.
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, στο ρόλο της Εκάβης, ένα ανθρώπινο ναυάγιο, μια σπαράζουσα μαυροφορεμένη φιγούρα κυριαρχούσε στην ορχήστρα με το βουβό θρήνο της. Η Σοφία Χιλλ, η ηθοποιός της οποίας κάθε κύτταρο έχει αφομοιώσει τη μέθοδο του μέντορά της Θεόδωρου Τερζόπουλου, υπήρξε μια αγέρωχη, αλαζονική και προκλητική Ελένη, στο υπέροχα σχεδιασμένο κοστούμι της από τη Λουκία. Ο έμπειρος Σάββας Στρούμπος, αντικατέστησε επιδέξια και ικανότατα τον ηθοποιό Ανδρέα Φυλακτό (λόγω ατυχήματος) στο ρόλο του Ποσειδώνα και του Μενελάου. Η Ανδρομάχη, της Νιόβης Χαραλάμπους, ήταν μια σπαρακτική μάνα που εγκλωβισμένη στη μοίρα της, ανάμεσα σε δύο ξύλινες πλάκες κάποτε σαν φέρετρο και άλλοτε στο σχήμα του σταυρού, βιώνει την απώλεια του μονάκριβου παιδιού της. Και μετά από λίγο οι Κασσάνδρες διαλύουν τους ομόκεντρους κύκλους με τα άρβυλα, υποδηλώνοντας με την κίνησή τους τον βιασμό τους ενώ ηχούν πολεμικές σειρήνες και πυρά μέσα στα δημιουργικά ηχοτοπία του Παναγιώτη Βελιανίτη. Η πιο συγκλονιστική εμπειρία και μαγική στιγμή της παράστασης ήταν όταν ο χορός (όλος ο θίασος) επικαλούνταν τον Δία και η φωνή του αντιλαλούσε στις Φαιδριάδες και η ηχώ του επέστρεφε στην ορχήστρα σαν μια χθόνια επίκληση στην υπέρτατη δύναμη του Δία. Αυτήν την πολλαπλών μηνυμάτων παράσταση έκλεισε η επανάληψη της φράσης «θα ‘ρθει μια μέρα» από όλο τον θίασο και τελευταία «σφραγίστηκε» από την Δέσποινα Μπεμπεδέλη: «Ε! Θα ‘ρθει μια μέρα» σαν ευχή, σαν ελπίδα, σαν αυγή ενός κόσμου συμφιλιωμένου.
Το αφιέρωμα στον Θεόδωρο Τερζόπουλο έκλεισε το βράδυ της Κυριακής με τη μουσική παράσταση «Ο οδοιπόρος και η σκιά του». Ο Γιάννης Τσανακαλιώτης στο πιάνο και ο Δημήτρης Τηλιακός, βαρύτονος, απέδωσαν δέκα τραγούδια του FranzSchubertσε ποίηση Goethe, Schmidtκαι Müllerμε κεντρικό θέμα τη ζωή ενός οδοιπόρου που μετεωρίζεται ανάμεσα στον υλικό και τον πνευματικό κόσμο με μόνο συνοδοιπόρο τη σκιά του, σ’ ένα ταξίδι χωρίς προορισμό.
Η καλοκαιρινή Δελφική νύχτα μαζί με το λιγοστό ακροατήριο που είχε παραμείνει, αγκάλιασαν τα τραγούδια του γερμανικού ρομαντισμού δεμένα μ’ έναν απόηχο δημοτικών τραγουδιών της ξενιτιάς, δίνοντας μια ιδιαίτερη πινελιά στο αφιέρωμα και επισφραγίζοντας το mottoτου Θεόδωρου Τερζόπουλου «Πατρίδα μου είναι το ταξίδι».
Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος, εξέχουσα και δωρική προσωπικότητα του θεάτρου, ένας καλλιτέχνης ελεύθερος και αυτόνομος – όπως αυτοχαρακτηρίζεται – διαγράφει την προσωπική του πορεία και ένα μακρύ και επίπονο ταξίδι αναζήτησης αλλά και ταύτισης με τον δικό του Θεό Διόνυσο.
Να ‘ναι πάντα καλοτάξιδος.
2000
2k
