Η Ισπανική γρίπη ήταν πανδημία γρίπης η οποία εκδηλώθηκε το 1918. Κράτησε 18 μήνες και κόστισε τη ζωή 35 με 40 περίπου εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς με τα μέσα και τις πηγές της εποχής είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο αριθμός….
Ο ιός μεταπήδησε από τα πτηνά στον άνθρωπο και στη συνέχεια άρχισε να μεταδίδεται μεταξύ των ίδιων των ανθρώπων. Αν και ονομάζεται Ισπανική γρίπη, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ξεκίνησε από την Άπω Ανατολή και μεταφέρθηκε στην Αμερική, ενώ άλλοι θεωρούν πως η Αμερική ήταν η πρώτη εστία.
Ονομάστηκε όμως έτσι επειδή οι πρώτες αναφορές για την πανδημία προήλθαν από τον Τύπο της Ισπανίας, η οποία δεν συμμετείχε στον πόλεμο. Ανεξάρτητα από την προέλευση της ασθένειας, γεγονός είναι ότι εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα. Μέσα σε λίγους μήνες προσέβαλε το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού…. Οι χώρες που τήρησαν εγκαίρως αυστηρή καραντίνα κατάφεραν να έχουν τα λιγότερα θύματα.Τον Ιούνιο η πανδημία έφτασε στις Ινδίες, τον Ιούλιο στη Νέα Ζηλανδία και τον Αύγουστο στη Νότιο Αφρική. Έως τον Ιανουάριο του 1919 η πανδημία είχε φτάσει στην Αυστραλία η οποία κατόρθωσε να μην πληγεί λόγω μιας αυστηρής καραντίνας.
Σε αντίθεση με την «ισπανική γρίπη», ο Κορονοϊός ήρθε σε μια εποχή όπου η επιστήμη της ιατρικής έχει πραγματοποιήσει εκπληκτικά άλματα. Το 1918 οι γιατροί δεν γνώριζαν τις αιτίες της πανδημίας, δεν είχαν παρά ελάχιστα μέσα για την αντιμετώπιση της και επιπλέον δεν μπορούσαν να ελέγξουν τη μετάδοσή της. Σήμερα οι επιστήμονες είναι σε θέση να γνωρίζουν αρκετά για τον Κορονοϊό. Αν και πρόκειται για μια καινούρια ασθένεια και η εύρεση ενδεδειγμένης θεραπείας και εμβολίου βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο, ωστόσο υπάρχουν εργαλεία και μέθοδοι, άγνωστα στο ιατρικό προσωπικό που ήρθε αντιμέτωπο με την «ισπανική» γρίπη σχεδόν εκατό χρόνια πριν.
Η Προέλευση
«Οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα του ιού που είχαν διατηρηθεί σε εργαστήρια ή βρέθηκαν σε πτώματα θαμμένα στο παγωμένο έδαφος της Αλάσκας. Διαπίστωσαν ότι μια μικρή μετάλλαξη του ιού επέτρεψε στις πρωτεΐνες της επιφάνειάς του, που χρησιμοποιούνται για να προσκολληθεί ο ιός στα κύτταρα, να αναγνωρίζουν και τους αντίστοιχους ανθρώπινους υποδοχείς». «Ο θάνατος επερχόταν από οξύ φλεγμονώδες πνευμονικό οίδημα, αιμορραγική πνευμονίτιδα ή πνευμονία με οξύ αιμορραγικό οίδημα. Παρατηρούνταν κυάνωση του δέρματος ιδιαίτερα γύρω από το πρόσωπο, στο στόμα, στον λαιμό και στα δάκτυλα. Στη νεκροψία οι βάσεις των πνευμόνων ήταν περισσότερο προσβεβλημένες και οι θωρακικές κοιλότητες περιείχαν ανοικτό καφέ ή κίτρινο ως σκούρο κόκκινο υγρό».
Η εξάπλωση
Την περίοδο εκείνη οι ΗΠΑ μπήκαν στο Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και πολλοί Αμερικανοί ταξίδεψαν στην Ευρώπη, μεταφέροντας την ισπανική γρίπη. Ωστόσο, οι Αμερικάνοι δεν ήταν οι μοναδικοί υπεύθυνοι για την παγκόσμια εξάπλωση της ασθένειας. Οι μετανάστες αλλά και τα εμπορικά πλοία μετέφεραν τη γρίπη ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, όπως η Αρκτική. Υπάρχει θεωρία ότι η ραγδαία εξάπλωσή της έπαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλά σημεία του πολέμου, αφού είχε εξαντλήσει τα στρατεύματα. Σε φτωχές περιοχές του κόσμου όπου δεν υπήρχαν καθόλου υποδομές, η ασθένεια εξόντωσε ολόκληρες κοινότητες. Μια από τις χώρες με πιο αυξημένη θνησιμότητα ήταν η Ινδία, όπου ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τα 10 εκατομμύρια. Υπήρξαν περιοχές στις οποίες δημιουργήθηκε πρόβλημα με την ταφή των θυμάτων, καθώς τα νεκροταφεία δεν επαρκούσαν.
Η ισπανική γρίπη στην Ελλάδα
Σύμφωνα με καταγραφές, η ισπανική γρίπη έφτασε και στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1918 και το πρώτο κρούσμα εντοπίστηκε στην Πάτρα. Οι φήμες που κυκλοφόρησαν ήθελαν υπεύθυνα για την εξάπλωση της γρίπης στην Πάτρα, κάποια πακέτα συσκευασμένου καπνού που έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη. Λέγεται ότι ο διευθυντής του καπνοκοπτηρίου της Πάτρας και ορισμένοι εργάτες που ήταν παρόντες κατά το άνοιγμα των πακέτων, νόσησαν και δύο από αυτούς πέθαναν. Ο τύπος στην Ελλάδα έγραφε για τη γρίπη στο εξωτερικό: «Αξιωματικοί, βουλευταί, γνωσταί κυρίαι του κόσμου απεβίωσαν εντός ολίγων ημερών από γρίπην βαρυτάτης μορφής. Ολόκληρα συντάγματα προσεβλήθησαν και εστρώθησαν «ψάθαι» εις τα νοσοκομεία»….
Τα πρώτα κρούσματα της εκδηλώθηκαν στη Γαλλία τον Απρίλιο του 1918 ανάμεσα στα βρετανικά συντάγματα που στάθμευαν στη Ρουέν και στο Βιμερέ. Καθώς μετακινούνταν τα στρατεύματα μετακινείτο και η ασθένεια. Έτσι τον Μάιο επεκτάθηκε σε όλη τη Γαλλία και στην Ιταλία, στη Μεγάλη Βρετανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη Γερμανία εισήλθε με τους αιχμαλώτους που είχε συλλάβει.
Τον Ιούνιο η πανδημία έφτασε στις Ινδίες, τον Ιούλιο στη Νέα Ζηλανδία και τον Αύγουστο στη Νότιο Αφρική. Έως τον Ιανουάριο του 1919 η πανδημία είχε φτάσει στην Αυστραλία η οποία κατόρθωσε να μην πληγεί λόγω μιας αυστηρής καραντίνας.
Στις 10 Ιουλίου του 1918 160.000 κρούσματα έπληξαν το Βερολίνο. Στη Μεγάλη Βρετανία η γρίπη προκάλεσε τον θάνατο 220.000 ανθρώπων, στις Ηνωμένες Πολιτείες σημειώθηκαν πάνω από 550.000 θάνατοι, ενώ στην Ιαπωνία περί τα 250.000 θύματα και στις Ινδίες τα δέκα εκατομμύρια.
Η εξαφάνιση της πανδημίας μετά από 18 μήνες
Η ισπανική γρίπη εξαφανίστηκε ξαφνικά το 1919. Η διάρκεια της ήταν μόλις 18 μήνες. Ήταν όμως αρκετοί για να εξοντώσουν 20 με 40 εκατομμύρια ανθρώπους, καθώς με τα μέσα και τις πηγές της εποχής είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο αριθμός….
Πώς η πανδημία γρίπης του 1918 έφερε επανάσταση στη δημόσια υγεία
Εκατό χρόνια πριν, το 1918, ο κόσμος γνώρισε την πρώτη μεγάλη πανδημία του 20ού αιώνα. Η ισπανική γρίπη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 50 έως 100 εκατ. ανθρώπων, που αντιστοιχεί στο 25% του παγκόσμιου πληθυσμού. Μετά από αυτήν, τίποτα δεν ήταν το ίδιο, καθώς οι εκτεταμένες απώλειες πυροδότησαν τη μεγαλύτερη «επανάσταση» στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Ο κόσμος ήταν εντελώς διαφορετικός κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η υγειονομική περίθαλψη δεν περιελάμβανε την παραμικρή έννοια προστασίας του γενικού πληθυσμού. Στον βιομηχανικό κόσμο, οι γιατροί -τουλάχιστον, στην συντριπτική πλειοψηφία- εργάζονταν ως ιδιώτες ή χρηματοδοτούνταν από φιλανθρωπικά και θρησκευτικά ιδρύματα, συνεπώς οι πολίτες δεν είχαν πρόσβαση στις υπηρεσίες τους.
Οι πολιτικές δημόσιας υγείας -όπως αυτές που εφαρμόζονταν τότε για το μεταναστευτικό- είχαν επηρεαστεί έντονα από την ευγονική. Η ελίτ αντιμετώπιζε τα λαϊκά στρώματα ως ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας, θεωρώντας ότι, οι νόσοι και οι τυχόν δυσμορφίες τους οφείλονται στον «φυσικό εκφυλισμό».
Ουδείς εξ αυτών σκέφτηκε να αναζητήσει τις αιτίες των ασθενειών στις κακές συνθήκες διαβίωσης, στα εξαντλητικά ωράρια εργασίας, στην κακή διατροφή.
Όταν αρρώσταιναν και πέθαναν από τύφο, χολέρα και άλλες θανατηφόρες ασθένειες οι υπέρμαχοι της ευγονικής ισχυρίζονταν ότι πρόκειται για δικό τους λάθος -της εργατικής τάξης- , επειδή δεν προσπαθούσαν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ξεσπούσε επιδημία, η δημόσια υγεία αφορούσε μέτρα που αποσκοπούσαν στην προστασία της ελίτ από τις «μολυσματικές ασθένειες του όχλου».
Μετά την πανδημία της Ισπανική γρίπης πολλές κυβερνήσεις άρχισαν να προσδίδουν κοινωνικό χαρακτήρα στην υγεία και να εφαρμόζουν πολιτικές δωρεάν περίθαλψης για όλους.
Η Ρωσία ήταν η πρώτη χώρα που δημιούργησε ένα κεντρικό σύστημα δημόσιας υγείας, το οποίο χρηματοδότησε μέσω ενός κρατικού ασφαλιστικού συστήματος, ενώ το παράδειγμα της ακολούθησαν και άλλες χώρες στη Δυτική Ευρώπη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες από την άλλη, διαχειρίστηκαν το ζήτημα επιλέγοντας ένα ασφαλιστικό σύστημα που βασίζεται στους εργοδότες, ωστόσο και στις ΗΠΑ, τα χρόνια που ακολούθησαν μετά τη γρίπη ελήφθησαν μέτρα όσον αφορά τη νομοθεσία για την περίθαλψη.
Το 1924, η σοβιετική κυβέρνηση έκανε λόγο για τον γιατρό του μέλλοντος, δηλώνοντας ότι θα έχει «τη δυνατότητα να μελετά τις επαγγελματικές και κοινωνικές συνθήκες που προκαλούν ασθένειες και όχι μόνο να θεραπεύει κάθε ασθένεια, αλλά επιπλέον να προτείνει τρόπους για την πρόληψή της. Το όραμα της Σοβιετικής Ένωσης υιοθετήθηκε σταδιακά σε ολόκληρο τον κόσμο και η δημόσια υγεία άρχισε να μοιάζει περισσότερο με αυτό που γνωρίζουμε σήμερα.
Ανάσταση στο εργαστήριο
Επιστήμονες των ΗΠΑ παρήγαγαν στο εργαστήριο ιό που διαφέρει μόνον κατά το 3% από τον ιό της πανδημίας, ανασυνδυάζοντας διάφορα στελέχη ιών της γρίπης των πτηνών, προκειμένου να διαπιστώσουν αν είναι εφικτή η αναγέννηση του ιού από τα γενετικά συστατικά του.
2000
2k
