Μαριάννα Λαμπίρη : «Τόσο ο Καβάφης, όσο και ο Παπαδιαμάντης, μέσα από την πέννα τους καταργούν τα σύνορα του νου»

Η Ομάδα Κύκλος, μετά την «Δευτέρα Οδύσσεια» με ποιήματα του  «κοσμοπολίτη» Καβάφη, δημιουργεί μία πρωτότυπη παράσταση, ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ για τον «κοσμοκαλόγερο» Παπαδιαμάντη. Μια βιογραφία όπου ο εξαίρετος λογοτέχνης ανεβαίνει στην σκηνή χωρίς να τον υποδύεται κανείς. Η Μαριάννα Λαμπίρη που σκηνοθετεί την παράσταση με τίτλο «ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ : Ένα Θεατρικό Ντοκιμαντέρ», στο Θέατρο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, μιλά αποκλειστικά στα Θ.Π για τον σπουδαίο συγγραφέα, για το καλλιτεχνικό της όραμα, αλλά και για τα θέλω και τις δυνάμεις της ανθρώπινης ψυχής που είναι και οι πηγές της έμπνευσής της.

«ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ : Ένα Θεατρικό Ντοκιμαντέρ». Φαντάζομαι μια βιογραφία διαφορετική από τις άλλες. Πως προέκυψε η συγκεκριμένη ιδέα , το έργο και γιατί το ονομάζεται θεατρικό ντοκιμαντέρ;

Προετοίμαζα ανυποψίαστη μία παράσταση με «Χριστουγεννιάτικα Διηγήματα» του Παπαδιαμάντη για την αντίστοιχη περίοδο τού 2015, μέχρι που έπεσε τυχαία στα χέρια μου το εξαντλημένο Λεύκωμα του Καθ. Φώτη Δημητρακόπουλου για τον συγγραφέα.
Διαβάζοντάς το, συνέλαβα την ιδέα να ασχοληθώ με τον ίδιο τον Παπαδιαμάντη, γιατί ενώ δεν έχουμε έλειψη παραστάσεων βασισμένων σε έργα του, ελάχιστοι γνωρίζουν, πέρα από φήμες, ποιά ήταν η ζωή του και τί συνέβαινε γύρω του όσο ζούσε.
Το έργο είναι προϊόν μελέτης όσων έγραψε ο Παπαδιαμάντης, (δηλ. ποιήματα, άρθρα, μεταφράσεις, νεκρολογίες, μυθιστορήματα και διηγήματα), μελετών που έγραψαν άλλοι γι᾽ αυτόν, της ιστορίας της Ελλάδας την εποχή που έζησε, τεκμήρια, αλληλογραφία, αναγγελίες στον τύπο της εποχής, η γενεαλογία του, ανέκδοτα, φωτογραφίες…
Τέλος, καί συνειδητά αποτελείται από ένα προσωπικό, βιωματικό κομμάτι των ηθοποιών της Ομάδας Κύκλος.
Η τέχνη του ντοκιμαντέρ είναι σύνθετη και με ευρέα όρια. Ξεκινά και προϋποθέτει την ρεαλιστική πληροφορία, που όμως ως τέχνη έχει την δική της «ποιητική» αισθητική.
Με τέτοια πληθώρα πληροφοριών και εντυπώσεων που συλλέξαμε από την έρευνά μας, και με τέτοιο συγκινησιακό πλούτο που συναντήσαμε στο έργο του Παπαδιαμάντη, δεν νομίζω πως υπήρχε καλλίτερη φόρμα από το ντοκιμαντέρ. Η πρόκληση λοιπόν ήταν, πώς κάνεις κάτι τέτοιο στην σκηνή, μιάς και δεν είχε ξαναγίνει κάτι ανάλογο.

Ο μεγάλος καλλιτέχνης ανεβαίνει στη σκηνή χωρίς ουσιαστικά να τον υποδύεται κανείς.

Ήταν μιά πολύ συνειδητή επιλογή το να μήν υποδύεται κάποιος τον Παπαδιαμάντη. Για την δική μου αντίληψη, αυτό θα ήταν περιοριστικό και παραπέμπει σε ένα είδος θεάτρου που δεν συνάδει με την αισθητική που ήθελα να αποπνέει η παράστασή μας. Το να υποδυθεί κάποιος τον Παπαδιαμάντη είναι μυθοπλασία. Εμείς κάνουμε τεκμηριογράφημα.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι  «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ.Π. Καβάφη που επίσης επιλέξατε ως πρόσωπο-πηγή έμπνευσης στην προηγούμενη παράσταση που σκηνοθετήσατε με τίτλο «Δευτέρα Οδύσσεια». Θεωρείτε ότι υπάρχουν κοινά ανάμεσα στους δύο μεγάλους δημιουργούς, τόσο στη γραφή, όσο και στην όλη φιλοσοφία τους;
Τόσο ο Καβάφης όσο και ο Παπαδιαμάντης μέσα από την πέννα τους καταργούν τα σύνορα του νού και είναι οικουμενικοί συγγραφείς. Είναι και οι δυό στηλοβάτες του Ελληνισμού. Ο μεν Καβάφης επικεντρώνεται στην Ελληνιστική εποχή, το σύνορο του αρχαίου κόσμου, ο δε Παπαδιαμάντης αποθανατίζει το αρχέτυπο του ανθρώπου της Ελληνικής γης που επίσης βρίσκεται σε ένα σύνορο, το τέλος της χειρονακτικής εργασίας.
Στην γραφή τους δεν υπάρχουν τόσα κοινά, πέραν του ότι και οι δύο ήταν άριστοι γνώστες της Ελληνικής γλώσσας, παλαιότερης και σύγχρονης. Ο ένας είναι ποιητής και ο άλλος διηγηματογράφος, δύο διαφορετικά είδη λόγου, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την συμπύκνωση των εννοιών και την πνευματικότητα.

Ποιό διήγημα του Παπαδιαμάντη είναι το αγαπημένο σας και για ποιό λόγο;

Αν και η ερώτηση δεν είναι «εύκολη», απαντώ αυθόρμητα: «Τα Πτερόεντα Δώρα». Είναι το πιό μικρό του διήγημα, και μέσα σε μία σελίδα μας φέρνει αντιμέτωπους με την προσπάθεια του πνευματικού κόσμου να προσφέρει τα δώρα του στον γήϊνο.

Τα τελευταία 11 χρόνια συνεργάζεστε με το διεθνούς φήμης Αμερικανό ψυχοθεραπευτή, συγγραφέα και ποιητή Dr. Edward Tick πάνω σε ζητήματα Θεραπείας μέσω του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος.

Με τον Δρα. Tick συναντήθηκα πρώτα το 2004 μέσω του έργου του. Το μόνο βιβλίο του μεταφρασμένο στα Ελληνικά, «Η θεραπεία της ψυχής μέσα από τα όνειρα / Η θεραπεία της ψυχής με την μέθοδο του Ασκληπιού», με συγκίνησε και με γοήτευσε τόσο βαθειά, που μέσω της εκδότριάς του επικοινώνησα μαζί του. Το 2005, όταν ήλθε στην Ελλάδα με την ομάδα του είχα ετοιμάσει ένα δρώμενο πάνω στην Κλυταιμνήστρα από την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, που ήταν και η αρχή της συνεργασίας μας. Τώρα πιά έχει αναπτυχθεί μία μεθοδολογία για την διαχείριση του μετατραυματικού σόκ (PTSD) που εφαρμόζουμε κατά την διάρκεια των εργαστηρίων (workshop) μας.

Πέρα από τις σκηνοθετικές σας σπουδές έχετε ασχοληθεί και με σπουδές σε τομείς όπως  της Συμβουλευτικής και Αυτογνωσίας. Πόσο βελτίωσαν οι συγκεκριμένες σπουδές τη σκηνοθετική και την υποκριτική ματιά σας;

Η ενασχόληση με τα πράγματα της ψυχής ξεκαθάρισε και εμβάθυνε την αντίληψη και το «βλέμμα» μου μέσα στις ψυχολογικές διαδικασίες, που είναι το κύριο συστατικό της τέχνης. Πόσο μάλλον του θεάτρου, που έχει κύριο φορέα έκφρασης τον άνθρωπο. Αν ήταν στο χέρι μου θα την προσέθετα στο διδακτικό πρόγραμμα κάθε σχολής θεάτρου.

Το αρχαίο δράμα είναι μια παλέτα ανθρώπινων ψυχογραφημάτων. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να προσεγγίσεις τα κίνητρα του κάθε ήρωα και ν’ αποδώσεις το αρχαίο δράμα στη σκηνή ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτης;

Για μένα το αρχαίο δράμα είναι αρχετυπικό. Όχι γιατί μας χωρίζει ο χρόνος, αλλά γιατί ο ηθοποιός ήταν ταυτόχρονα ή κυρίως ιερουργός με μία πρόσθετη κοινωνική διάσταση. Αυτό το χαρακτηριστικό θα έλεγα πως σήμερα είναι ξεχασμένο. Εκεί βρίσκεται και η μεγάλη δυσκολία της απόδοσης αρχαίου δράματος στην εποχή μας, αν και οι ηθοποιοί και σκηνοθέτες δεν υστερούν σε τεχνική, καλλιέργεια, έμπνευση ή βάθος. Σαν να λείπει ένας κρίκος. Για μένα αυτός ο κρίκος είναι η θεραπευτική διάσταση που έχει η τραγωδία. Για τους ηθοποιούς και τους συντελεστές πρώτα, διότι αυτοί λειτουργούν ως ένας μαγνητικός πυρήνας, που εκπέμπει την αρμονία του ψυχαγωγώντας τους παραλήπτες.

Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Επειδή με την παράσταση του Παπαδιαμάντη ανακαλύπτω την δημιουργία μίας νέας θεατρικής έκφρασης, το είδος «θεατρικό ντοκιμαντέρ», σκοπεύω να συνεχίσω αυτήν την εξερεύνηση, αλλά ακόμη δεν είμαι σε θέση να ανακοινώσω το επόμενο βήμα μου.
Μπορώ όμως να σας ανακοινώσω ότι προς τον Μάρτιο του 2017, θα διοργανώσω το επόμενο σεμινάριο, πάνω στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη.

Βιογραφικό Μαριάννας Λαμπίρη

Σπούδασε στο Κέντρο Αρχαίου Δράματος της Ασπασίας Παπαθανασίου από το 1991 μέχρι το 1994 ενώ το 1998 συμμετείχε στο 2ο Εργαστήρι Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός στον Κινηματογράφο έχει συνεργασθεί με τους Μ. Νικολακάκη, Γ. Οικονομίδη, Γ. Διαμαντόπουλο, Κ. Σφήκα και Α. Δαμιανό και στο θέατρο μεταξύ άλλων με τους Δ. Κομνηνό, Στ. Ντουφεξή, Γ. Χουβαρδά και Στ. Λιβαθινό του οποίου υπήρξε και βοηθός.

2000

2k