Έχει περάσει πάνω από μισός αιώνας αφότου κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Τζορτζ Οργουελ 1984. Ο Βρετανός συγγραφέας έδωσε μάχη για να καταφέρει να το ολοκληρώσει πριν πεθάνει από φυματίωση σε ηλικία 46 ετών.Το «1984» εκδόθηκε στη Βρετανία στις 8 Ιουνίου του 1949 και αναγνωρίστηκε αμέσως ως ένα αριστούργημα της λογοτεχνίας- ο Ουίνστον Τσώρτσιλ εξομολογήθηκε στον γιατρό του ότι το διάβασε δύο φορές. Αλλά ο Όργουελ έζησε μόνο για λίγους μήνες την αποδοχή του έργου του. Πέθανε στις 21 Ιανουαρίου του 1950, μόλις 46 χρονών.
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα για ποιον λόγο ο Τζορτζ Όργουελ επέλεξε τον τίτλο «1984». Κάποιοι υποστηρίζουν ότι επιλέγοντας αυτή την ημερομηνία, ο Όργουελ ήθελε να παραπέμψει στο σοσιαλιστικό κίνημα Fabian Society, που ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 1884. Άλλοι υποθέτουν ότι υπάρχει κάποια σύνδεση με τη νουβέλα του Τζακ Λόντον «Σιδερένιο τακούνι» όπου ένα πολιτικό κίνημα καταλαμβάνει την εξουσία το 1984. Ή ότι ο τίτλος συνδέεται με το βιβλίο του αγαπημένου του συγγραφέα Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον «Ο Ναπολέων του Νότινγκ Χιλ», η ιστορία του οποίου εκτυλίσσεται το 1984. Μια από τις επικρατέστερες εκδοχές, την οποία υποστήριξε και ο Αμερικανός εκδότης του, λέει ότι ο Όργουελ έφτασε στον τίτλο του αντιστρέφοντας τα δυο τελευταία ψηφία της χρονολογίας 1948. Δεν υπάρχει ωστόσο κάποιο έγγραφο που να το αποδεικνύει. Μελετητές του έργου του επισημαίνουν, επίσης, ότι στο αρχικό κείμενο τα γεγονότα εξελίσσονται το 1980, το 1982 και τέλος το 1984. Αντίθετα, κανένα μυστήριο δεν περιβάλλει την απόφαση να εγκαταλειφθεί ο αρχικός τίτλος «Ο τελευταίος άνθρωπος στην Ευρώπη». Ο ίδιος ο Όργουελ δεν ήταν σίγουρος και πείσθηκε οριστικά να τον αλλάξει όταν ο εκδότης του, Φρεντ Γουόρμπαργκ, υποστήριξε ως πιο εμπορικό τίτλο το «1984».
Σε αντίθεση με τα έργα επιστημονικής φαντασίας που γερνούν σχετικά γρήγορα, το βιβλίο του Οργουελ εξακολουθεί να λειτουργεί σαν προειδοποίηση για τον κόσμο που ζούμε και για εκείνον που έρχεται. Πολιτικό μανιφέστο κατά του ολοκληρωτισμού, ελεγεία της χαμένης ελευθερίας, αλληγορία των πολιτικών μύθων του Ψυχρού Πολέμου, όπως και αν το ονομάσει κανείς, παραμένει έργο αιχμής. Με το 1984 ο Οργουελ εισήγαγε στην αγγλική γλώσσα και από εκεί σε όλον τον κόσμο όρους που αποτελούν πλέον λέξεις-κλειδιά της καθημερινής επικοινωνίας: newspeek, doublethink, Thought Police, Big Brother. Οι δύο πρώτες είναι χαρακτηριστικές της πολιτικής ψευδολογίας των ημερών (άλλα λέμε και άλλα εννοούμε, άρα άλλα θα πράξουμε). Αστυνομία της Σκέψης δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, αλλά όπως πάνε τα πράγματα κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Οσο για τον Big Brother, αυτός πλέον βρίσκεται μέσα σε κάθε σπίτι.
Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις.
Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός. Όλα, ακόμα και το παρελθόν, όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.
Το έγκλημα της σκέψης είναι το θανάσιμο αμάρτημα. Γι’ αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης πρέπει να οδηγηθεί στον θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό. Όταν ο Όργουελ έγραφε το βιβλίο του, το 1984 ήταν μέλλον. Σήμερα είναι παρελθόν. Αλλά, μετά από το έργο αυτό, το πραγματικό 1984 θα είναι πάντα μια χρονιά του μέλλοντος, η πρώτη ενός ζοφερού μιλένιουμ που απειλεί την ανθρώπινη ιστορία.
Στο σινεμά το έργο του Τζωρτζ Όργουελ μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη στις 14 Δεκεμβρίου 1984 σε σκηνοθεσία του Μάικλ Ράντφορντ και πρωταγωνιστές μεταξύ άλλων τον Τζον Χερτ, τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και τον Σίριλ Κούζακ.
Στο Θέατρο το 2006 παρακολουθήσαμε τη σκηνοθεσία του αριστουργήματος του Τζωρτζ Όργουελ 1984 από τον Τιμ Ρόμπινς, σε θεατρική προσαρμογή του Μάικλ Τζιν Σάλιβαν, στο Θέατρο Ιλίσια-Ντενίση.
Τιμ Ρόμπινς
Είχε μεταφερθεί στο θέατρο για πρώτη φορά με την έγκριση του Ιδρύματος Όργουελ. Η παράσταση παρουσιάστηκε από τη θεατρική ομάδα Actors’ Gang, η οποία έχει ιδρυθεί το 1981 στο Λος Άντζελες από τον ίδιο τον Τιμ Ρόμπινς και στο σύνολό της έλαβε διθυραμβικές κριτικές, κατακτώντας κυρίως το νεανικό κοινό.
Σκηνή από το «1984», στο «Ιλίσια»
Τον Φεβρουάριο του 2010 το “1984” ανέβηκε ξανά στην Ελλάδα με την έγκριση του Ιδρύματος Όργουελ, στην κεντρική σκηνή του BIOS αυτή τη φορά, σε σκηνοθεσία και ζωντανή μουσική του Αλέξανδρου Βούλγαρη/The Boy .
Αλέξανδρος Βούλγαρης
Γιάννης Λασπιάς, Αργύρης Θανάσουλας, Δάφνη Μανούσου
Ο Ουίνστον Σμίθ ειναι ο ήρωας του βιβλίου. Ένα “ανθρωπάκι” που ταπεινά θα σηκώσει το ανάστημα του για λίγο σαν μια χελώνα που βγαίνει από το καβούκι της για να ξαναμπεί αμέσως τρομαγμένη μέσα . Το 1984 περιγράφει ακριβώς αυτό το βλέμμα πάνω από το έδαφος. Τη μοναχική προσπάθεια του Ουίνστον Σμίθ να αντιδράσει.
Αργύρης Θανάσουλας
Η προσέγγιση του κινηματογραφιστή και μουσικού Αλέξανδρου Βούλγαρη ήταν ακριβώς αντίθετη με αυτά που πρεσβεύει το ολοκληρωτικό καθεστώς που περιγράφεται στο βιβλίο. Σαν συνεχιστής της προσπάθειας του Ουίνστον Σμίθ, ο The Boy εξιδανίκευσε το παρελθόν που δεν έζησε, αντιμετώπισε με βία το παρόν και έψαξε σιωπηλά να βρει συνένοχους για μετά την παράσταση.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια δημιούργησαν οι Σοφία Γεωργοβασίλη, Σοφία Κουρκουλάκου, Μαριανίνα Σέττα και Χρίστος Φερλές.
Οι Αργύρης Θανάσουλας (Γουίνστον Σμίθ- Μεγάλος Αδελφός), ο Γιάννης Λασπιάς (Ο’Μπράιαν), η Αγγελική Καρυστινού (Τζούλια), η Ιωάννα Σταυροπούλου (Τζούλια), η Δάφνη Μανούσου (Τζούλια), ο Λεονάρντο Σφοντούρης (Τηλεοθόνη- Εκπρόσωπος Κόμματος) και ο Αλέξανδρος Βούλγαρης ( Αρουραίος πιανίστας) αποτέλεσαν το θίασο που ζωντάνεψε επί σκηνής το δύσκολο εγχείρημα. Με αφορμή το θεαρικό την επόμενη χρονιά γυρίστηκε η ταινία “Χιγκίτα” στην Άνδρο σε διασκευή και σκηνοθεσία του ιδίου.
Ιωάννα Σταυροπούλου, Αγγελική Καρυστινού
Γιάννης Λασπιάς
Λεονάρντο Σφοντούρης
Το προφητικό μυθιστόρημα-σταθμό για την πολιτική σκέψη του 20ού αιώνα παρουσιάζει η εταιρεία Λυκόφως από τις 25 Νοεμβρίου, σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου, μετά την μεγάλη επιτυχία του Φάουστ. Στους κεντρικούς ρόλους ο Αργύρης Πανταζάρας (Ουίνστον Σμιθ), ο Νίκος Κουρής (Ο’Μπράιεν) και η Λένα Δροσάκη (Τζούλια). Η παράσταση ανεβαίνει στο Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου
Πού συναντάμε σήμερα το «1984»
●ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ. Από τις κάμερες στους δρόμους και τα βιομετρικά συστήματα ελέγχου έως τα ριάλιτι σόου ●ΔΩΜΑΤΙΟ 101. Κάποια ξενοδοχεία αποφεύγουν αυτόν τον αριθμό στην αρίθμηση των δωματίων τους. Στο βιβλίο του Όργουελ το «Δωμάτιο 101» ήταν η αίθουσα βασανιστηρίων ●ΟΡΓΟΥΕΛΙΚΟΣ. Έχει κατά κόρον χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή αυταρχικών καθεστώτων ●ΔΙΠΛΗ ΣΚΕΨΗ. «Να λες ηθελημένα ψέματα ενώ πιστεύεις ειλικρινά ότι είναι αλήθεια, να ξεχνάς όλα τα γεγονότα που έχουν γίνει ενοχλητικά και, όταν χρειάζεται, να τα ανασύρεις από τη λήθη μόνο για το χρονικό διάστημα που πρέπει», είναι ο ορισμός που δίνει ο Όργουελ. Έχει άπειρες εφαρμογές στην πολιτική.
Επιμέλεια: Γιάννης Καντήρος
2000
2k
