16o Premio Europa per il Teatro
Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη του διοργάνωση στην Ταορμίνα (1987) το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου, ο σημαντικότερος θεσμός για το Ευρωπαϊκό Θέατρο, επέστρεψε στην Ιταλία και εντάχτηκε στους εορτασμούς της 60ης επετείου από τη Συνθήκη της Ρώμης και στο πλαίσιο της σύσκεψης Κορυφής των G7.
Η Ρώμη, η Αιώνια Πόλη, αυτό το «ανοιχτό» Μουσείο του Ρωμαϊκού Πολιτισμού φιλοξένησε για έξι μέρες από τις 12 έως τις 17 Δεκεμβρίου 2017, το 16ο Premio Europa per il Teatro. Ένας θεσμός που εδραιώθηκε με την υποστήριξη του Jacques Lang, Γάλλου υπουργού πολιτισμού επί προεδρίας François Mitterand και της ομολόγου του Μελίνας Μερκούρη. Μια θεσμοθετημένη ευρωπαϊκή διοργάνωση που αποσκοπεί στη σύσφιξη των καλλιτεχνικών σχέσεων των χωρών-μελών, την έκφραση πολυφωνικών απόψεων και τη συνδημιουργία πολυπολιτισμικών οραμάτων.
Έδρα της παρουσίασης των βραβευμένων καλλιτεχνών και της βράβευσής τους ήταν το ανακαινισμένο και καλαίσθητο Palazzo Venezia, χώρο στον οποίο ο Μουσολίνι είχε στεγάσει την κυβέρνησή του. Στο δε φημισμένο Teatro Argentina – ένα από τα παλαιότερα θέατρα της Ιταλικής πρωτεύουσας, μέρος του οποίου είναι χτισμένο στον τόπο όπου δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας – παρουσιάστηκαν οι περισσότερες παραστάσεις της διοργάνωσης όπως και η τελετή απονομής του Μεγάλου Βραβείου Θεάτρου που μοιράστηκαν δύο ταλαντούχοι ηθοποιοί: η Isabelle Huppert και ο Jeremy Irons για την προσφορά τους τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο αλλά και για την ικανότητά τους να περνούν από ένα είδος στο άλλο.
Η τελετή έκλεισε με τους δύο σπουδαίους ηθοποιούς να διαβάζουν αποσπάσματα από την ερωτική αλληλογραφία του Albert Camus με την ηθοποιό Maria Casarés, με κορύφωση την παρουσίαση του έργου “Ashes to Ashes” («Τέφρα και Σκιά») του Harold Pinter, σε μορφή αναλογίου.
ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Δύο τιμητικές διακρίσεις δόθηκαν: στον Νιγηριανό συγγραφέα Wole Soyinka, βραβευμένο με Νόμπελ λογοτεχνίας (1986) για το έργο του που βοήθησε στην επικοινωνία της Γηραιάς Ηπείρου με την Αφρική, και στον Τυνήσιο Fadhel Jaibi, σκηνοθέτη και διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου της Τυνησίας για την επιμονή του στο ποιοτικό θέατρο και στην ανεξαρτησία της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε χαλεπούς καιρούς.
ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ
Το πιο ενδιαφέρον τμήμα της διοργάνωσης είναι οι Θεατρικές Πραγματικότητες (Europe Prize Theatrical Realities) όπου αφουγκραζόμαστε ό,τι καινούργιο «γεννιέται» στη θεατρική τέχνη και στη διαμόρφωση μιας φρέσκιας θεατρικής «γλώσσας». Σε αυτή την κατηγορία ειδικό Βραβείο παρέλαβε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, μια ελληνική παρουσία στη 16η διοργάνωση που δεν ήταν η μόνη, αφού μέλος της διεθνούς κριτικής επιτροπής ήταν η πανεπιστημιακή καθηγήτρια και κριτικός θεάτρου Δηώ Καγγελάρη. Ένα βραβείο που άργησε να του δοθεί, ενώ υπήρξε επί σειρά ετών υποψήφιος. Η παρουσίαση του έργου του έγινε από την Ιταλίδα δημοσιογράφο Marinella Guatterini, ακολούθησε συζήτηση με τον δημιουργό και προβολή σε βίντεο αποσπασμάτων από τις δουλειές του: «Πρώτη Ύλη», «Still Life» και «The Great Tamer».
Τα βραβεία Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες δόθηκαν σε πέντε σκηνοθέτες και μία ομάδα, οι οποίοι παρουσίασαν δείγματα της δουλειάς τους. Σε αυτήν την ενότητα υπήρξαν δύο απουσίες. Ο πολυβραβευμένος Σλοβένος σκηνοθέτης Jernej Lorenci δεν παραβρέθηκε λόγω του αιφνίδιου θανάτου του πρωταγωνιστή του, με συνέπεια την ακύρωση της προγραμματισμένης παράστασης του «Βασιλιά Υμπύ» του Αλφρέντ Ζαρύ. Καθώς και ο Ρώσος σκηνοθέτης, συγγραφέας, σκηνογράφος Kivill Serebrennikov, καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Gogol στη Μόσχα, ένας πολυτάλαντος, καινοτόμος δημιουργός, που βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Παρουσιάστηκαν όμως σε βίντεο αποσπάσματα από έναν πειραγμένο του «Επιθεωρητή» του Γκόγκολ.
Σε αυτήν την κατηγορία ο βραβευμένος Ιταλός Alessandro Sciavvoni, δραστηριοποιημένος σε καλλιτεχνικές μορφές έκφρασης με το σώμα και τη φωνή, στις εικαστικές τέχνες και στη θεατρική έρευνα έφερε την παράσταση «Untitled – I WILL BE THERE WHEN YOU DIE». Τέσσερις νεαροί περφόρμερ-ζογκλέρ παίζουν, με μεγάλη δεξιοτεχνία, με κορύνες οι οποίες σταδιακά αυξάνονται και η «ταχυδακτυλουργική» διαχείρισή τους γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη. Ένα χορογραφημένο θέαμα ακριβείας και ταχύτητας εμπλουτισμένο με φως και μουσική αλλά που δύσκολα αποδέχεσαι ότι ανήκει στο χώρο του θεάτρου.
Η Ισραηλινή Yael Romen, γόνος θεατρικής οικογένειας, με λαμπερή σκηνοθετική πορεία – για ένα διάστημα συνεργάστηκε με το Habimah, National Theatre του Ισραήλ – σήμερα ζει και εργάζεται στη Γερμανία και συνεργάζεται σταθερά με το Maxim Gorki Theater του Βερολίνου. Στη Ρώμη παρουσίασε το «Roma Armee», μια πολύχρωμη μουσική παράσταση με Roma ηθοποιούς και μουσικούς, η οποία σχολίαζε με χιούμορ και γιορτινή ατμόσφαιρα τα προβλήματα των μειονοτήτων, των φυλετικών διακρίσεων και των σεξουαλικών ιδιαιτεροτήτων. Μια δουλειά που μάλλον έθιγε επιφανειακά όλα αυτά τα επίκαιρα και τόσο καυτά ζητήματα.
Το Εσθονικό Theatre No 99, με τον τόσο πρωτότυπο τίτλο, το οποίο βάσει του καταστατικού του θα διαλυθεί στην 99η παράστασή του, βραβεύτηκε ως ομάδα. Το Theatre No 99 ιδρύθηκε στο Ταλίν (2005) από την εικαστικό Ene-Liis Semper και τον σκηνοθέτη Tiit Ojasoo πλαισιωμένους από ένα σταθερό θίασο δέκα ηθοποιών. Η ομάδα έφερε στη Ρώμη την Νο 43 παραγωγή της με τον τίτλο «Filth» («Βρωμιά»). Η σκηνή ήταν καλυμμένη με πραγματική λάσπη και περιφραγμένη από διάφανο plexiglass για την προστασία του κοινού. Δέκα ηθοποιοί αρχικά ντυμένοι και σταδιακά ημίγυμνοι κυλιούνται στη λάσπη, στο «βούρκο» της ζωής, αιχμάλωτοι στα ζωώδη ένστικτα και στην εξαθλίωση, χωρίς να μπορούν να αποδείξουν το «άνω θρώσκω» της ανθρώπινης οντότητας. Μια δουλειά με πολυεπίπεδα νοήματα στην οποία όταν μπήκε ένας ελλειπτικός, κοινότοπος και βωμολόχος λόγος, έχασε την πολυσημία της.
Τέλος, σε αυτή την κατηγορία βραβεύτηκε η Γερμανίδα σκηνοθέτις Susanne Kennedy, η οποία ζει στο Βερολίνο και εργάζεται από το 2017 στη Berliner Volksbühne. Χαρακτηριστικό στη δουλειά της είναι η αναζήτηση των ορίων μεταξύ του θεάτρου και άλλων μορφών τέχνης σε σχέση με το χώρο και με διάφορες εικαστικές εγκαταστάσεις. Η παράσταση «Virgin Suicides» στηριγμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Jeffrey Eugenides, το οποίο σκηνοθέτησε η Σοφία Κόπολα στον κινηματογράφο, αναφέρεται σε πέντε αδελφές που αυτοκτονούν λόγω της αυστηρής απομόνωσης που τους έχει επιβληθεί από τους γονείς τους. Μια ζωντανή εικαστική εγκατάσταση, με άνδρες ηθοποιούς να υποδύονται τους γυναικείους ρόλους με μάσκες και καλυμμένο όλο το σώμα, με κοστούμια ομοιόμορφα σε έντονους χρωματισμούς, σαν μεγάλες έμψυχες κούκλες, να κινούνται νωχελικά, σχεδόν υπνωτιστικά, με μετωπικό παίξιμο, ενώ οθόνες εκατέρωθεν της σκηνής προβάλλουν πολύχρωμες βιντεοπροβολές και συγχρόνως ένας αποσπασματικός λόγος με τις φωνές να ακούγονται «off» αλλοιωμένες ηχητικά δημιουργούν ένα παράδοξο, ψυχεδελικό σύμπαν ψυχρών συναισθημάτων. Μια προσέγγιση στο θέμα της ενηλικίωσης και της σεξουαλικής αφύπνισης με μια εντυπωσιακή και άκρως εικαστική και ψυχρή «γλώσσα».
RETURNS (ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ)
Στην κατηγορία «Returns» παρουσιάζουν δουλειές τους καλλιτέχνες που έχουν ήδη βραβευθεί. Σε αυτό το πλαίσιο παρακολουθήσαμε το «Βασιλιά Ληρ» του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Giorgio Barberio Corsetti, έναν από τους σημαντικότερους Ιταλούς σκηνοθέτες, με διεθνή καριέρα βραβευμένο με το Βραβείο Europa Realitá Teatrali στη δεύτερη διοργάνωση του Βραβείου. Ο 67χρονος, σήμερα, σκηνοθέτης παρουσίασε με κάποιους «σκηνοθετισμούς» μια μάλλον αδιάφορη παράσταση που κούρασε το κοινό.
Ο Peter Stein παρουσίασε και αυτός Σαίξπηρ, τον «Ριχάρδο Β΄», ένα έργο που σπάνια ανεβαίνει, με τη σύζυγό του Maddalena Knippa στον ομώνυμο ρόλο. Μια κλασική παράσταση, άρτια δομημένη, στηριγμένη στο λόγο, χωρίς όμως εκπλήξεις ή κάποια «πινελιά» από την παλιά σκηνοθετική μαεστρία του Stein. Δυστυχώς μεγάλο μέρος του κοινού αποχώρησε πριν το τέλος της παράστασης λόγω της μακράς διάρκειάς της.
Η πιο ενδιαφέρουσα παράσταση ήταν η «Hamletmachine» του Heiner Müller σε σκηνοθεσία Bob Wilson. Ο πολυτάλαντος Wilson μαζί με 15 σπουδαστές της δραματικής σχολής Silvio d’ Amico παρουσίασε μια εμπνευσμένη δουλειά, καλοκουρδισμένη, άρτιας αισθητικής και εικαστικής εικόνας. Μια παράσταση που ενθουσίασε το κοινό και καταχειροκροτήθηκε.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Ρώμη «αγκάλιασε» τον θεσμό και η οργανωτική επιτροπή με το διαχρονικό Γενικό Γραμματέα του Βραβείου Alessandro Martinez διοργάνωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις εορταστικές εξαήμερες εκδηλώσεις, «υποδέχτηκε» πλήθος προσκεκλημένων: θεωρητικούς, καλλιτέχνες, κριτικούς θεάτρου, δημοσιογράφους, φίλους του θεάτρου και «πρόσφερε» άψογη φιλοξενία σε περίοδο κρίσης.
Το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου είναι ήδη ένας τριαντάχρονος επιτυχημένος θεσμός, που ωστόσο παρουσιάζει κάποια σημάδια κόπωσης. Μερικές «αναζωογονητικές» ιδέες, κάποιος εμπλουτισμός δράσεων και, το κυριότερο, μια πιο «άνετη» και άμεση εξεύρεση πόρων θα έδιναν νέα πνοή στο θεσμό και στη μακροημέρευσή του.
2000
2k
