“ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΑ – ΠΕΡΣΟΝΑ” ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΙΒΟ ΒΑΝ ΧΟΒΕ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Ένας από τους σπουδαιότερους Ευρωπαίους σκηνοθέτες, πολυβραβευμένος από Φεστιβάλ και κριτικούς, ο Φλαμανδός Ίβο Βαν Χόβε, καλλιτεχνικός διευθυντής του φημισμένου Toneel groep Amsterdam στην Ολλανδία, από το 2001, άνοιξε το φετινό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου με την παράσταση “Μετά την πρόβα – Περσόνα” του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Τον 60χρονο σκηνοθέτη, πρωτοπαρουσίασε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το 2011, με το έργο του Μπέργκμαν “Σκηνές από ένα γάμο”.
Ο Ίβο Βαν Χόβε είναι ένα βαθύς μελετητής των μπεργκμανικών έργων γι’αυτό με την ιδιαίτερη σκηνοθετική του ματιά και την ακριβή καθοδήγηση των ηθοποιών αναδεικνύει σκηνικά τα έργα του μεγάλου Σουηδού όπως την τηλεταινία “Μετά την Πρόβα” και την “Περσόνα”, μία από τις σημαντικότερες ταινίες του, νοηματοδοτώντας την υφέρπουσα σχέση του θεάτρου και γενικά της τέχνης με τη ζωή του καθενός και την κοινωνία. Σε αυτό το θεατρικό δίπτυχο κοινός παρανομαστής είναι η Τέχνη – συγκεκριμένα η τέχνη του σκηνοθέτη και του ηθοποιού – πώς αυτή συγχέεται με την πραγματική ζωή, ταυτίζεται ή και ακόμη την αποδομεί. Ο Μπέργκμαν υπήρξε ένα δημιουργός περισσότερο ανθρωποκεντρικός, με θεολογικές και υπαρξιακές αναζητήσεις και λιγότερο πολιτικός. Στρέφει το λόγο του και τον κινηματογραφικό του φακό στον ψυχισμό του καλλιτέχνη, τον αναδεύει, προσπαθεί να τον αφουγκραστεί, να τον αναλύσει, να τον κατανοήσει και να τον “απελευθερώσει”. Επιχειρεί, τρόπον τινά, μια προσωπική ψυχοθεραπεία.
Στο “Μετά την Πρόβα”, που εμπεριέχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, ο “ώριμος”, πειθαρχημένος και δοσμένος στο θέατρο σκηνοθέτης προσπαθεί να “ρουφήξει χυμούς” από την νεαρή πρωταγωνίστρια της παράστασης, κόρη μιας πρώην ερωμένης του που δεν ζει πια, για να δημιουργήσει την πέμπτη σκηνοθετική του εκδοχή πάνω στο “Ονειρόδραμα” του Στρίνμπερκ. Στο μυαλό του σκηνοθέτη συγχέεται το παρόν με το παρελθόν, το θέατρο με την πραγματική ζωή, επαναφέροντας στο μυαλό του μια σκηνή με την πρώην ερωμένη του, σκηνή που απέδωσε ρεαλιστικότατα ο Ίβον Βαν Χόβε. Και όπως ο Μπέργκμαν επιμένει ότι θέατρο είναι τα “τα λόγια, ο ηθοποιός και ο θεατής”, έτσι και ο Ίβο βαν Χόβε δημιουργεί μια παράσταση λόγου μέσα σε ένα λιτότατο και απέριττα φωτισμένο σκηνικό (JanVersweyveld) όπου λάμπουν οι ερμηνείες των εξαιρετικών ηθοποιών : Marieke Heebink (Ρέιτσελ), Gijs Scholten van Aschat (Χέντρικ Φόγκλερ), Gaite Jansen
Στην “Περσόνα” ο Μπέργκμαν επικεντρώνεται στο ψυχισμό μιας ηθοποιού η οποία καταρρέει την ώρα της παράστασης και σταματά να μιλά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Περσόνα είναι το προσωπείο, η “μάσκα”, ο ρόλος που υποδύεται ή και ταυτίζεται ο κάθε ηθοποιός. Αυτή η διεργασία της ταύτισης με το ρόλο ή της αποξένωσης του ηθοποιού από τον πραγματικό του εαυτό ή και ακόμα της εικόνας που δημιουργούν οι άλλοι εμπεριέχει το ρίσκο ενός τεράστιου “χάσματος” που απαιτεί σωστή διαχείριση ή συνειδητή απόσυρση στην σιωπή, όπως κάνει η ηρωίδα της “Περσόνας”, Ελίζαμπεθ, δημιουργώντας ένα άλλο ρόλο, μια άλλη περσόνα. Η νοσοκόμα, που την φροντίζει με το συμβολικό όνομα Άλμα, σε ένα ήρεμο και απομονωμένο νησί γίνεται η φωνή της, τη βοηθά, την εμφυσά την πίστη στη ζωή και τελικά ταυτίζεται μαζί της. Το όνομα της νοσοκόμας σημαίνει “Ψυχή” είναι το κομμάτι που κρατά ζωντανό τον καλλιτέχνη, τον θεραπεύει, τον “ανασταίνει” για να επαναφέρει το πληγωμένο αλλά ζωντανό του σώμα πάνω στη σκηνή.
Ο Ίβο βαν Χόβε με καθαρότητα και λιτότητα έδειξε αυτή την ταύτιση μέσα σ’ ένα εντυπωσιακό και πολυσήμαντο σκηνικό χώρο (JanVersweyveld). Η σκηνή γεμίζει νερό όπου επιπλέει το νησί της “αναδημιουργίας” της ηθοποιού παραπέμποντας στη μήτρα που κυοφορεί μια νέα ζωή ή στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ όπου αναγεννάται το πνεύμα και το σώμα. Η εκπληκτική MarieKe Heebink στο ρόλο της Ελίζαμπεθ, με ένα σώμα γλυπτό, βαθύτατα εκφραστικό χωρίς να μιλά “λέει” τα πάντα καθώς και οι εξαιρετικοί ηθοποιοί Frieda Pittoors (γιατρός), Gijs Scholten van Aschat (σύζυγος της Ελίσαμπετ), Gaite Jansen (Άλμα), δημιούργησαν μια παράσταση καθηλωτική και απέσπασαν το ενθουσιώδες και παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού.
Μια παράσταση του Φεστιβάλ που τιμά τα 100 χρόνια από την γέννηση του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Ivo van Hove
Δραματουργία: Peter van Kraaij
Μετάφραση του Μετά την πρόβα: Karst Woudstra
Μετάφραση του Περσόνα: Peter van Kraaij
Σκηνικά – Φωτισμοί: Jan Versweyveld
Ήχος: Roeland Fernhout
Κοστούμια: An D’Huys
Στο Μετά την πρόβα παίζουν: Marieke Heebink (Ρέιτσελ), Gijs Scholten van Aschat (Χέντρικ Φόγκλερ), Gaite Jansen (Άννα)
Στο Περσόνα παίζουν: Marieke Heebink (Ελίσαμπετ Φόγκλερ), Frieda Pittoors (γιατρός), Gijs Scholten van Aschat (σύζυγος της Ελίσαμπετ), Gaite Jansen (Άλμα)
Συμπαραγωγή: Théâtre de la Place (Λιέγη), Théâtres de la Ville de Luxembourg, Maison des arts de Créteil
Σε συνεργασία με: Auteursbureau ALMO bvba
Με ανάθεση από: Josef Weinberger Ltd, London και το Ίδρυμα Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Διάρκεια παράστασης: 150′ (με 20′ διάλειμμα)