Από τον Θηβαϊκό Κύκλο, ο οποίος αναφέρεται στα έργα και τις ημέρες του οίκου των Λαβδακιδών, ο Σοφοκλής εμπνέεται τρείς από τις σωζόμενες τραγωδίες του: «Αντιγόνη», «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ», η οποία είναι και το κύκνειο άσμα του.
Ο «Οιδίπους Τύραννος» είναι ίσως η πιο διάσημη τραγωδία στον σύγχρονο κόσμο, επειδή τη φήμη της «τροφοδότησε» η ψυχαναλυτική ερμηνεία του Φρόιντ για την σχέση μητέρας-γιού, η οποία άλλωστε αποτελεί το «υφάδι» στην πλοκή του έργου.
Η περίτεχνα δομημένη τραγωδία, που παρακολουθήσαμε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, κινείται σ’ ένα διαρκές σασπένς ανάμεσα σε μία συνεχώς αυξανόμενη «αγωνία» και μια πολύσημη «ειρωνεία», στοιχεία τα οποία καθιέρωσαν την τραγωδία ως το πρώτο «ψυχολογικό θρίλερ» στην ιστορία του θεάτρου.
Μια εντελώς άδεια ορχήστρα υποδέχονταν το κοντό της παράστασης αποκαλύπτοντας το μεγαλείο του Αργολικού θεάτρου. Σε αυτήν την ορχήστρα, η οποία λίγο αργότερα προσφέρθηκε σαν αγκάλη σε 30 πήλινα βρέφη, σε στάση εμβρύου, τα οποία απιθώνονταν από τα μέλη του χορού, εξιστόρησε μέσα από την δική του σκηνοθετική ματιά ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης το επώδυνο ταξίδι του Οιδίποδα υπό την άγνοια στην γνώση, την αλαζονική εξουσία στην άκρα ταπείνωση, τον άκρατο εγωισμό στην πλήρη συντριβή. Αυτή την συντριβή υπαινίχθηκε συμβολικά ο ενήλικας πλέον Οιδίπους σπάζοντας ένα πήλινο βρέφος επάνω στην ορχήστρα και τοποθετώντας δύο κομμάτια επάνω στα μάτια του. Ένας Οιδίπους, μετά την αποκάλυψη της αλήθειας, χωρίς αιμόφυρτες τις κόγχες των ματιών του από τις περόνες αλλά με δύο πήλινα θραύσματα σκεπασμένες αποζητώντας το βύθισμα στο σκοτάδι που σηματοδοτεί ότι το έμβρυο-Οιδίπους δεν έπρεπε να έχει γεννηθεί ποτέ για να μη γίνει φονιάς και ομόσπορος του πατέρα του και της μητέρας του σύζυγος και γιός.
Ο Μαρκουλάκης, δημιούργησε μια στιβαρή παράσταση, με άποψη, κύρος και πληθώρα συμβολισμών. Μια παράσταση όπου κυριαρχεί η ατμόσφαιρα του θρίλερ, του έντονου σασπένς και της σκοτεινής ειρωνείας, στοιχεία με τα οποία κατορθώνει να εμπλέξει τον θεατή σε μία ιστορία μυστηρίου και εγκλήματος. Το όραμα του σκηνοθέτη στήριξαν όλοι οι συντελεστές με την εμπνευσμένη δουλειά τους συμβάλλοντας στην επιτυχία της παράστασης.
Ο άριστος φιλόλογος και μεταφραστής Γιάννης Λιγνάδης, τόλμησε να καταθέσει μια μετάφραση με ιδιαίτερη άποψη. Το σώμα της μετάφρασης «πεποικιλμένο» με λόγια στοιχεία και διανθισμένο με αρχαιοελληνικά χωρία, το νόημα των οποίων δίνεται αμέσως στην νεοελληνική, δημιουργεί ένα ρωμαλέο θεατρικό λόγο. Μία μετάφραση που αποπνέει το status των ομιλητών (αλλιώς μιλά ο Θηβαίος Θεράπων ή ο Κορίνθιος βοσκός, αλλιώς προσφωνούν τον Οιδίποδα ή μιλά ο χορός σε αυτόν κ.λπ), την αμφίσημη ειρωνεία του κειμένου, τα διφορούμενα νοήματα και βέβαια την ποιητικότητα του σοφόκλειου λόγου.
Ο Πάρις Μέξης επιμελήθηκε την όψη της παράστασης , τα κοστούμια, τα μη σκηνικά και τα σκηνικά αντικείμενα.
Τα κοστούμια απηχούν επιρροές από την Ήπειρο για το ανδρικό στοιχείο, όσο για την Ιοκάστη, την ψιλόλιγνη φιγούρα της Αμαλίας Μουτούση διαγράφει ένα μαύρο, στενό, μακρύ φόρεμα με βαθύ ντεκολτέ και την κόμη της στολίζουν δύο μεγάλες βελόνες, σε στυλ γκέισας. Το βαθύ ντεκολτέ αποκαλύπτει το στήθος, ερωτικό δέλεαρ του συζύγου και πηγή τροφής του βρέφους, σηματοδοτώντας τη διττή υπόσταση της Ιοκάστης. Όταν όμως συνειδητοποιεί την αλήθεια, την οποία ίσως υποσυνείδητα φοβόταν, ενστικτωδώς κρύβει με τα χέρια της το στήθος πρώτα και μετά το πρόσωπό της. Όσο για τις δύο μεγάλες βελόνες, που συγκρατούν τα μαλλιά της, παραπέμπουν στις περόνες που τυφλώνουν τον Οιδίποδα.
Ο χορός των γερόντων με μαύρα κοστούμια και μεγάλους εκρού ντορβάδες φέρουν στην άδεια ορχήστρα όσα είναι απαραίτητα: όργανα (νταούλι, ακορντεόν, κλαρίνο, κρουστά), ένα μικρό φλασκί και βέβαια τα βρέφη που εικονοποιούν τα έμβρυα που σκοτώνει στη μήτρα της μάνας τους ο λοιμός. Ο χορός τοποθετεί τα βρέφη στην ορχήστρα σχηματίζοντας ομόκεντρους κύκλους με κέντρο τη θυμέλη. Η σκοτεινή και μυστηριώδης μορφή του μάντη Τειρεσία παραμένει σκοτεινή και τρομακτική φιγούρα μέσα στο κατάμαυρο κοστούμι, τη μαύρη κουκούλα, σε στυλ κου-κουξ-κλαν, τα μαύρα γάντια, με καλυμμένο πρόσωπο καθώς μπαίνει στην ορχήστρα ακολουθώντας ένα σχοινί με κουδουνάκια που ξετυλίγεται αργά αργά. Επίσης, ο Κρέων, επιστρέφοντας από τους Δελφούς, φέρει στην ορχήστρα έναν αμφορέα δίκην χρησμού. Από αυτόν τον αμφορέα, ο Τειρεσίας θα κάνει την πρώτη σπονδή καθιστώντας τον Οιδίποδα υπεύθυνο για τον λοιμό. Στη συνέχεια αυτήν την πρώτη σπονδή ακολουθεί ο χορός σηκώνοντας τα βρέφη από την ορχήστρα, χύνοντας υγρό από τα φλασκιά και δημιουργώντας υγρούς ομόκεντρους κύκλους, παραπέμποντας στον κλοιό του αίματος που σφίγγει σταδιακά τον Οιδίποδα, καθώς προχωρούν οι αποκαλύψεις.
Τη μουσική του Μίνωα Μάτσα, επηρεασμένη από βυζαντινές ψαλμωδίες και ηπειρώτικους σκοπούς και μοιρολόγια ερμηνεύει ζωντανά ο δεκαμελής χορός κινούμενος αποτελεσματικά από την Κική Μπάνια.
Ένας αποκαλυπτικός Δημήτρης Λιγνάδης παρουσίασε έναν συγκλονιστικό Οιδίποδα, αποδεικνύοντας ότι η μέχρι σήμερα πορεία του στο θέατρο είχε αυτόν τον στόχο: να «εκπορθήσει» το αρχαίο θέατρο του Πολύκλειτου, με αυτόν τον γιγάντιο ρόλο. Με ευαισθησία ειλικρίνεια, ενσυναίσθηση και συντριβή αποτύπωσε την πτωτική πορεία του Οιδίποδα από τον κολοφώνα της δόξας στο ναδίρ του απόλυτου σκότους και της εκκωφαντικής σιωπής. Ένας συναρπαστικός Λιγνάδης καθηλώνει τους θεατές ως επηρμένος Οιδίπους που πατά επάνω στη θυμέλη εκτοξεύοντας με οργή κατάρες, απειλές και φοβερές διακηρύξεις κατά «του ανόσιου μιάσματος της πόλης» για να καταλήξει, μετά την αριστοτελική «αναγνώριση», – το πέρασμα από την άγνοια στην γνώση – γονυπετής επάνω στη θυμέλη ξεσπώντας με σπασμένη φωνή σε ένα μοιρολόγι.
Όλοι οι ηθοποιοί ακολουθώντας τις οδηγίες του σκηνοθέτη, πλάθουν με ευαισθησία, ακρίβεια και συνέπεια τους ρόλους τους. Η Αμαλία Μουτούση ως Ιοκάστη, με μια συγκροτημένη ερμηνεία, ο Νίκος Χατζόπουλος ένας Κρέων είρων και μετρημένος, ένας εξαιρετικός Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης ως Τειρεσίας στον αγώνα λόγου με τον Οιδίποδα να ξεχωρίζει με την ιδιόμορφη φωνή του. Ο Γιώργος Ζιόβας ως Κορίνθιος άγγελος, ο Γιώργος Ψυχογιός ως θεράπων και ο Νικόλαος Χανακούλας ως Εξάγγελος όλοι συνεπείς και εκφραστικοί στους ρόλους τους καθώς και ο πολυτάλαντος δεκαμελής χορός.
Η παράσταση θα περιοδεύσει σε πολλές πόλεις, ανά την Ελλάδα, κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Πιστεύω ότι αξίζει ένα, όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό να παρακολουθήσει και να απολαύσει αυτήν την εξαιρετική δουλειά.
2000
2k
