Το παραμύθι της Ξένιας Καλογεροπούλου “Το Σκλαβί” σκηνοθετούν για δεύτερη χρονιά στην Παιδική Σκηνή του Θεάτρου Πόρτα ο Θωμάς Μοσχόπουλος με τη Σοφία Πάσχου. Εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2000, μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στο θέατρο την ίδια χρονιά στη σκηνή του ίδιου θεάτρου σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου και τιμήθηκε με το βραβείο “Κάρολος Κουν” καλύτερου Ελληνικού θεατρικού έργου της περιόδου 2000-2001. Βασίζεται στο ομώνυμο παραμύθι από τη Σύμη, όπως αυτό περιλαμβάνεται στα “Παραμύθια του Λαού μας” (1973, επιμέλεια Γιώργου Ιωάννου) και στο Φιδόδεντρο (1988, επιμέλεια Κώστα Καφαντάρη) με την ίδια αρχική βιβλιογραφική αναφορά (Ζωγράφειος Αγών, τόμος Α’, Συμαϊκά, Κωνσταντινούπολη 1891). Λαμβάνει χώρα σε ένα μακρινό και ακαθόριστο τόπο και χρόνο, όπου ένας βασιλιάς είναι στενοχωρημένος από την αδυναμία της συζύγου του να του φέρει στον κόσμο ένα διάδοχο. Στην απελπισία του συνευρίσκεται ερωτικά με μία έμπιστη σκλάβα της βασίλισσας, η οποία μένει έγκυος από το παιδί του. Ταυτόχρονα όμως γίνεται το θαύμα και μένει έγκυος και η σύζυγός του κι έτσι βρίσκεται με δύο αγόρια των οποίων κρατά την πατρότητα, με τη διαφορά ότι ο ένας γίνεται ο νόμιμος διάδοχός του και ο άλλος παραμένει το παιδί της σκλάβας, αν και τα δύο παιδιά μεγαλώνουν μαζί και αγαπημένα. Μια μέρα το βασιλόπουλο θα δει μια ζωγραφιά μιας όμορφης κοπέλας με ένα γαλάζιο τριαντάφυλλο και θα την ερωτευθεί σφοδρά, τόσο ώστε να αποφασίσει να ταξιδέψει στα πέρατα του κόσμου για να τη βρει. Χωρίς να εξασφαλίσει τη συναίνεση του πατέρα του για το εγχείρημά του, το σκάει από το παλάτι για να την ψάξει και ο βασιλιάς από την αγωνία του στέλνει πίσω από το βασιλόπουλο το σκλαβί για να το συνοδεύσει και να το προστατεύσει. Θα φτάσουν ως την άκρη του κόσμου για να τη βρουν τελικά, με τα δύο αγόρια όμως να είναι χωρίς να το γνωρίζουν αντίζηλοι, αφού αγαπούν την ίδια αυτή κοπέλα. Θα την κλέψουν από τον επίδοξο σύζυγό της, έναν κακό βασιλιά που ήθελε με το γάμο αυτόν να υποδουλώσει το βασίλειο του πατέρα της και θα τη μεταφέρουν μετά από πολλές περιπέτειες στο δικό τους. Ο αγνός έρωτας αλλά και η αδερφική αγάπη κινούν τα νήματα στο υπόλοιπο της ιστορίας (που καλό είναι να την παρακολουθήσει κανείς στη σκηνή) μέχρι το τελικό ευτυχές (για όλους) τέλος που έρχεται μετά από αρκετές ανατροπές.
Στο σκηνοθετικό τιμόνι της παράστασης ο Θωμάς Μοσχόπουλος με τη Σοφία Πάσχου εμποτίζουν την ιστορία με μια σύγχρονη ματιά, κρατώντας όλη τη νοηματική ουσία του αρχικού κειμένου και το συναισθηματικό του πλούτο, δίνοντας συνεχή ρυθμό, σύντομους και ατακαδόρικους διαλόγους και μια χαρούμενη διάθεση να διατρέχει το έργο από την πρώτη ως την τελευταία σκηνή. Οι ίδιοι οι ηθοποιοί με τα κοστούμια της παράστασης και το απαιτούμενο κέφι και μπρίο κάνουν και την ταξιθεσία, βάζοντας τους θεατές στις θέσεις τους, εισάγοντάς τους έτσι σε ένα γενικότερο ευφρόσυνο κλίμα. Η σκηνοθετική οπτική υπαγορεύει εικόνες που εναλλάσσονται γρήγορα, με το λόγο να είναι εξίσου γρήγορος, άμεσος, στακάτος, σε απλή και κατανοητή γλώσσα και την κίνηση να ακολουθεί κατά πόδας, χαριτωμένη, φινετσάτη και παιχνιδιάρικη. Άλλωστε η όλη παράσταση είναι στημένη σαν ένα χαρούμενο θεατρικό παιχνίδι μεταξύ των ηθοποιών και του κοινού τους ενήλικου και ανήλικου. Όπου ο λόγος γίνεται ερμηνεία, τραγούδι, ρυθμός, ενέργεια που δίνεται απλόχερα στην πλατεία και χρησιμοποιεί καταστάσεις, γεγονότα και συναισθήματα καθημερινά, οικεία στο κοινό, καλώντας το να γίνει μέρος της ιστορίας και να τη βιώσει προσωπικά. Οι ηθοποιοί δε σταματούν ούτε στιγμή να χρησιμοποιούν παράλληλα με το στόμα και το βλέμμα και το σώμα τους ως εργαλείο έκφρασης, αποδεικνύοντας πόσο απαιτητικό μπορεί να γίνει το ποιοτικό παιδικό θέατρο που στοχεύει να ταξιδέψει το θεατή σε ένα ιδιαίτερο σύμπαν. Υπάρχουν καλοί και κακοί, δίκαιοι και άδικοι, πλούσιοι και φτωχοί, οι χαρακτήρες είναι σαφείς και διακριτοί και δικαιολογούν απόλυτα ότι και το παραμύθι αποτελεί μέρος της ζωής (έστω και με λίγο στρογγυλεμένες γωνίες), που γοητεύει χωρίς όμως να εξιδανικεύει. Η υπερβολή απουσιάζει, ενώ παρόν δηλώνουν το γέλιο, το δάκρυ, η ευαισθησία, η συγκίνηση σε δόσεις σωστές που δεν εκβιάζονται, αλλά προκύπτουν σχεδόν αυθόρμητα.
Ο Αυγουστίνος Κούμουλος παίζει το Σκλαβί (κι έναν από τους γιατρούς), ένα νεαρό παιδί που αν και καταλαβαίνει την κοινωνική αδικία που υφίσταται ως ο γιος μιας σκλάβας, την αντιμετωπίζει με σύνεση και υπομονή. Δεν εξωτερικεύει απόλυτα τα συναισθήματά του, δείχνει τη δέουσα συστολή και τον προσήκοντα σεβασμό μπροστά στον πατέρα του, ενώ κρατά το στόμα του κλειστό στα όποια παράπονα, αφήνοντας μόνο στο βλέμμα και τη γλώσσα του σώματος να πλανιέται μια σκιά συνειδητοποίησης της αδικίας της οποίας είναι δέκτης, σε μια ιδιαίτερα συγκροτημένη ερμηνεία. Η Τζωρτζίνα Λιώση στο ρόλο της Όμορφης του κόσμου (αλλά και της σκλάβας με την οποία τεκνοποιεί ο βασιλιάς κι ενός ζητιάνου) καταφέρνει με χαρακτηριστική άνεση να ανταποκριθεί τόσο στις απαιτήσεις ενός νεαρού κοριτσιού με δίψα να γνωρίσει τον κόσμο και τα μυστικά του, όσο και της εκκολαπτόμενης γυναίκας που νιώθει τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα. Με φωνή παιχνιδιάρικη, λόγο με νάζι και σκέρτσο, βλέμμα αεικίνητο και κινητικότητα έφηβης είναι ακριβής στις γραμμές της ηρωίδας της. Ο Δημήτρης Φουρλής υποδύεται το Βασιλόπουλο (κι έναν από τους γιατρούς), με μια εξωστρεφή ερμηνεία, η οποία έρχεται έξυπνα σε αντίθεση με την πιο εσωτερική του αδερφού του. Αποτυπώνει έναν έφηβο ανέμελο, ελαφρώς κακομαθημένο, φιλομαθή αλλά και ξεροκέφαλο, που έχει συνειδητοποιήσει ότι λόγω της καταγωγής του μπορεί να έχει σχεδόν τα πάντα και κάποιες φορές το εκμεταλλεύεται. Ο Παντελής Βασιλόπουλος είναι ο Βασιλιάς (αλλά και ο φοβερός Τζαγκιραχάν κι ένας ζητιάνος) και πλάθει στη σκηνή έναν ηγεμόνα ήπιο, καταδεχτικό που προσπαθεί να διατηρήσει τις εσωτερικές ισορροπίες μεταξύ του αξιώματός του και της ιδιότητας του πατέρα. Η Ελένη Βλάχου ερμηνεύει με πολύ ταλέντο και δοτικότητα μια χαμηλών τόνων βασίλισσα απογοητευμένη από την ατεκνία της, μια ευαίσθητη και ρομαντική δασκάλα της όμορφης του κόσμου, αλλά και έναν από τους γιατρούς, ένα ζητιάνο και την παραμάνα του βασιλόπουλου. Η γεμάτη ζωντάνια και ενέργεια Ηλιάνα Γαϊτάνη (μαμή, χήρα, ζητιάνος), η γλυκιά και τσαχπίνα Νάνσυ Μπούκλη με την υπέροχη φωνή (τραγουδίστρια, ξαδέρφη της όμορφης και ζητιάνος) και ο αεικίνητος και πολυτάλαντος Φοίβος Συμεωνίδης (Δάσκαλος, Βασιλιάς Β’, ένας από τους γιατρούς, τυφλός και ζητιάνος) συμπληρώνουν την προσεκτικά επιλεγμένη ερμηνευτική ομάδα σε πολλούς μικρούς, χαρακτηριστικούς ρόλους. Η δουλειά που έχει γίνει είναι προσεγμένη και φανερά ομαδική, με τους ηθοποιούς να δείχνουν ότι απολαμβάνουν αυτό που κάνουν στη σκηνή και να μεταδίδουν την αίσθηση αυτή τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες που παρακολουθούν.
Τα σκηνικά της Έλλης Παπαγεωργακοπούλου με ένα πιάνο στην αριστερή άκρη της σκηνής και δύο μεταλλικές κατασκευές (μία κυρτή και μία κοίλη) τοποθετημένες εγκάρσια η μία ως προς την άλλη, υπηρετούν με λειτουργικό τρόπο τη λιτότητα της σκηνοθετικής προσέγγισης και τη συνεχή κινητικότητα του θιάσου. Τα κοστούμια της ίδιας εξίσου λιτά (μαύρα φανελάκια με τιράντες και φόρμες), επικουρούνται από τα διπλής όψεως υφασμάτινα πανιά τα οποία χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί για ποικίλες χρήσεις. Η μουσική του Νίκου Κυπουργού συνοδεύει εξαιρετικά με νότες όλες τις μικρές κορυφώσεις της αφήγησης και γίνεται από μόνη της γενεσιουργό αίτιο συναισθήματος, ιδίως όταν συνδυάζεται με το λυρισμό των στίχων της Λίνας Νικολακοπούλου και γίνεται τραγούδια. Τη μουσική διδασκαλία επιμελήθηκε ο Νίκος Γαλενιανός. Οι φωτισμοί της Σοφίας Αλεξιάδου με πολλές εναλλαγές, εστιάζουν σωστά στους εκάστοτε πρωταγωνιστές.
Συμπερασματικά, στη σκηνή του Θεάτρου Πόρτα και για λογαριασμό της παιδικής του σκηνής, παρακολούθησα μια παράσταση ενός λαϊκού παραμυθιού γραμμένο με συναίσθημα κι ευαισθησία, που αφηγείται μια ιστορία αγάπης με τη σκηνοθετική οπτική να του μεταγγίζει μια σημερινή αισθητική, χωρίς όμως να αλλοιώσει τίποτε από τη ραχοκοκκαλιά της ιστορίας ή τα νοήματά της. Οι εικόνες που δημιουργούνται έχουν γρήγορη ροή και συνεχείς εναλλαγές, ο λόγος είναι μεστός με την αφήγηση συχνά παράλληλη της δράσης και ο θίασος καταθέτει ενέργεια και ταλέντο στη σκηνή, παρασύροντας τους θεατές στο σύμπαν που τους αναπαριστά και σε ένα αμφίδρομο θεατρικό παιχνίδι που αφήνει τους πάντες στο τέλος γεμάτους όμορφα συναισθήματα και μια αίσθηση πληρότητας. Μία παράσταση που θα πρότεινα ανεπιφύλακτα τόσο για τα παιδιά, όσο και για αυτούς που νιώθουν ακόμα έτσι και θέλουν να το θυμηθούν.
2000
2k
