Ο Άρης Μπινιάρης σκηνοθετεί για δέυτερη φορά στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου («Πέρσες», 2017) και παρουσιάζει τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, σε μία συμπαραγωγή του θεάτρου Πορεία και του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης.
Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» είναι ένα αχρονολόγητο έργο, το οποίο εικάζεται ότι είναι το πρώτο μέρος μίας τριλογίας του Αισχύλου που δεν έχει σωθεί, με τίτλο «Προμήθεια» με δεύτερο μέρος την τραγωδία « Προμηθέας Λυόμενος» και τρίτο μέρος τον «Προμηθέα Πυρφόρο». Εάν την τριλογία συνόδευε σατυρικό δράμα παραμένει άγνωστο.
Ο μύθος του Προμηθέα αποτελεί την αρχαιότερη αναφορά στην ιδέα της προσφοράς στο ανθρώπινο γένος και της αντίστασης κατά της βίας. Αυτό το αρχετυπικό σύμβολο της θυσίας και της εξέγερσης εναντίον κάθε μορφής εξουσίας, το συναντάμε όχι μόνο στην ελληνική μυθολογία, αλλά και σε μύθους και παραδόσεις άλλων χωρών καθώς και θρησκειών. Στο Χριστιανισμό, ο Χριστός πάσχων καρφωμένος επάνω στον Σταυρό για την σωτηρία του ανθρώπου παραπέμπει ευθέως στο μαρτύριο του Προμηθέα αλυσοδεμένο σε μία κριμνώδη πλαγιά του Καυκάσου.
Στον «Προμηθέα Δεσμώτη» ο ομώνυμος ήρωας, Θεός-Προφήτης, επειδή έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους και κατέχει το μυστικό που απειλεί την εξουσία του νέου κοσμοκράτορα Δία καταδικάζεται από αυτόν στο μαρτύριο της σιδεροδέσμιας καθηλωσής του σε ένα βράχο, στις εσχατιές της γης. Η διαρκώς αυξανόμενη αντίσταση του Προμηθέα ενάντια στην τυραννική εξουσία του Δία πυροδοτεί την αλαζονεία και την αδιαλλαξία του τελευταίου που τον κατακρημνίζει στα Τάρταρα.
Ο Άρης Μπινιάρης είναι ο καλλιτέχνης που «διαβάζει» την τραγωδία με ένα δικό του μοναδικό και αναγνωρίσιμο τρόπο, τον οποίο συνεχώς εξελίσσει. Η μουσική, το μέτρο και ο ρυθμός αποτελούν τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους στηρίζεται το σκηνοθετικό του όραμα. Με αυτό το σκηνοθετικό πνεύμα συνομιλεί με τον Προμηθέα και σε αυτό το πλαίσιο προσαρμόζονται η ποιητική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα και η εμπνευσμένη μουσική σύνθεση του Φώτη Σιώτα. Ο Μπινιάρης επεμβαίνει δυναμικά στην δραματουργία του έργου, κόβει αποφασιστικά μέρη του κειμένου μετατρέποντας τη μετάφραση σε ένα σφιχτό «λιμπρέτο» με πολλαπλές επαναλήψεις του λόγου μέσα σε ένα παλλόμενο ηχητικό περιβάλλον, με καθοριστική την παρουσία επί σκηνής του μουσικού Νίκου Παπαϊωάννου (βιολοντσέλο, effects). Ο σκηνοθέτης καθοδηγεί με μαεστρία τους ικανότατους ηθοποιούς του να εκμαιεύσουν τον ήχο και το ρυθμό του ποιητικού λόγου, να τους εντάξουν στο μουσικό σύμπαν της παράστασης και με το σώμα και τη φωνή τους να «οικοδομήσουν» μια συγκλονιστική σκηνική δράση. Η δε συνεχώς κλιμακούμενη ηχητική ένταση, μουσικής και λόγου μέχρι το peak της κορύφωσής τους, σηματοδοτεί την καταβαραθρωση του Θεού –Μάρτυρα στα Τάρταρα.
Η σκηνογράφος Μαγδαληνή Αυγερινού και ο Αλέκος Αναστασίου, στον σχεδιασμό των φωτισμών, υποστηρίζουν δυναμικά την σκηνοθετική άποψη δημιουργώντας ένα άγριο και απόκοσμο τοπίο. Τρεις βραχώδεις, μαυριδερές στήλες με τη μια τοποθετημένη στη Θυμέλη του Αργολικού Θεάτρου, παραπέμπουν στα απόκρημνα βράχια του Καυκάσου. Στη δε κεντρική στήλη στέκεται αλυσοδεμένος μέσα σε καπνούς ο Πάσχων Τιτάνας και διηγείται στο χορό των Ωκεανίδων που τον συντροφεύει και συμπάσχει μαζί του, όλες τις ευεργεσίες που έκανε στους ανθρώπους που τόσο αγάπησε.
Ο χορός των Ωκεανίδων (Αντριάνα Αντρέοβα, Δήμητρα Βήττα, Φιόνα Γεωργιάδη, Κατερίνα Δημάτη, Γρηγορία Μεθενίτη, Νάνσυ Μπούκλη, Δώρα Ξαγοράρη, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Αλεξία Σαπρανίδου) με τα αέρινα κοστούμια και την ωραία κινησιολογική παρουσία θυμίζει τον παφλασμό του ωκεανού (κίνηση Εύη Οικονόμου), όσο για την απαγγελία του, πολλές φορές η ένταση των χειλοφώνων ήταν πολύ δυνατή με αποτέλεσμα να χάνεται ο λόγος (παράσταση, Παρασκευή 20/8). Τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα λειτουργούν απόλυτα, ενισχύοντας έναν δυστοπικό κόσμο και αναδεικνύοντας την προσωπικότητα του κάθε χαρακτήρα. Οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου προσδίδουν στο χώρο μια ατμόσφαιρα αποκάλυψης. Διαπερνούν τους καπνούς που αναδύονται από το στόμιο της στήλης, όπου βρίσκεται ο Προμηθέας, δημιουργώντας ένα θάμπος γύρω του που εξαϋλώνει τη μορφή του, καθρεφτίζουν σκιές στα γύρω δέντρα και προβάλλουν, στο άνω διάζωμα, με καθηλωτικό τρόπο τη γιγάντια φιγούρα του Θεού-Προφήτη που υπομένει τα δεινά αγόγγιστα παραμένοντας ασυμβίβαστος και ακλόνητος στα πιστεύω του ενάντια στον παραλογισμό της βάναυσης εξουσίας.
Ο Γιάννης Στάνκογλου, σε μια ερμηνεία ζωής, αποκαθηλώνει τον Τιτάνα και εξυψώνει τον Πάσχοντα Άνθρωπο, τον ανώνυμο αγωνιστή κατά της τυραννικής εξουσίας, τον ακαταπόνητο Άνθρωπο της προσφοράς που πιστεύει ολόψυχα ότι «το μέλλον ανήκει στη λογική και όχι στη βία και τη δύναμη». Ο Αλέκος Συσσοβίτης αποδίδει εύστοχα τον γλοιώδη Ωκεανό ο οποίος με υποκριτική ενσυναίσθηση προσπαθεί να πείσει τον Προμηθέα να συμβιβαστεί με τον δυνάστη Δία. Ο Ερμής του Ιωάννη Παπαζήση μάχεται με δύναμη τον Προμηθέα παραμένοντας ένας πιστός, εθελούσιος υποτακτικός του Δία. Η Ηρώ Μπέζου ενσαρκώνει με ευαισθησία και πειθώ την Ιώ. Μία εντυπωσιακή όσο και παράδοξη παρουσία της Ιούς, πάνω σε ξυλοπόδαρα, καταδικασμένης να περιπλανάται ανά τον κόσμο οιστριλατούμενη εξ αιτίας της οργής της Ήρας. Η Ηρώ Μπέζου αξίζει πολλά μπράβο για τον άθλο της: να ισορροπεί, να ερμηνεύει και να εκφέρει τέλεια τον λόγο. Ο Δαυίδ Μαλτέζε ως Ήφαιστος και ο Κωνσταντίνος Γεωργαλής ως Βία με τον Άρη Μπινιάρη ως Κράτος, συνοδευόμενοι από ανθρωπόμορφα τέρατα – φύλακες – σκυλιά μιας οποιασδήποτε δυναστικής εξουσίας, υποδύονται με τον καλύτερο τρόπο τους ρόλους τους.
Ο Άρης Μπινιάρης δημιουργεί ένα συναρπαστικό υπερθέαμα, κυριαρχούμενο από μουσικότητα και ρυθμικότητα, ικανό να δονήσει ψυχικά τους θεατές και να ανοίξει ένα κανάλι λυτρωτικής διάδρασης μαζί τους.
2000
2k
